Nexus 1
Tijdschrift Nexus

Nexus 1

Uitverkocht

Nexus is een essayistisch tijdschrift om de nexus, de samenhang, tussen het cultureel erfgoed en de lotgevallen van de hedendaagse mens en maatschappij te bestuderen. Daartoe zal het tijdschrift essays over cultuurhistorische, cultuurfilosofische en cultuurkritische onderwerpen publiceren, en boeken op het gebied van de humaniora, wijsbegeerte en theologie recenseren. Het Europees cultuurgoed, rijk in zijn verscheidenheid, zal worden getoond. Nexus zal zich niet tot een bepaalde religieuze overtuiging of ideologie beperken. De bijdragen zijn internationaal, maar worden in het Nederlands opgenomen opdat ook deze taal, en het met haar verbonden cultuurgoed, niet verloren zal gaan.

Inhoudsopgave

Nexus

“Introductie van de allereerste uitgave van Nexus.
Inleiding op Nexus 1, 1991: Chaque homme assez fortuné pour bénéficier plus ou moins de ce legs de culture me paraissait chargé d’un fidéicommis à  l’égard du genre humain. Een ieder die fortuinlijk genoeg was om min of meer van deze culturele erfenis te profiteren, scheen mij ten aanzien van het menselijk geslacht met een leengoed te zijn belast. Marguerite Yourcenar
Elke tijd vraagt om zijn eigen cultuurkritiek, maar voor alle tijden is de kritiek een variatie op een zelfde thema: de zorg om het behoud van de schatten die de menselijke geest in eeuwen heeft voortgebracht en verworven. Dat zijn de werken van de profeten, denkers, dichters en kunstenaars, die ons het schone, het goede en het ware doen leren kennen. Deze rijkdom wordt voor Europa bewaard dankzij de joodse, klassieke, christelijke en humanistische traditie. Het culturele erfgoed is het fundament van het geheel van onze kennis omtrent God, mens en wereld. Het is voor de mens de meest wezenlijke kennis daar zij gericht is op het metafysische, ons normen en waarden schenkt, en wij er onze menselijke waardigheid aan danken. Die kennis bewaren, overleveren en overdenken – het universitas-ideaal – vormt de kern van wat de humanistische ‘Bildung’ beoogde. Wat de traditie leert, wordt uit het hoofd geleerd en vertaald. Opdat nieuwe generaties die wijsheid zullen begrijpen, worden de teksten becommentarieerd en geïnterpreteerd, en zorgvuldig neergeschreven als herinnering voor latere generaties. Als klassiek gelden de werken die blijven bestaan door hun onovertroffen schoonheid en hun inzicht in de geheimen van het menselijk bestaan. Zij stellen de maat en zijn norm voor de overige werken. Spirituele en ethische waarden vormen de grondslag van de cultuur. Tolerantie is haar kenmerk. Humaniora, wijsbegeerte en theologie zijn de dragers van het universitas-ideaal. En zoals het wezen van de cultuur gevormd wordt door de band tussen religie en denken, kunst en letteren, zo dragen de wetenschappen het universitas-ideaal niet als specialisme, maar in onderling verband. De wijsheid schuilt in de samenhang der dingen: nexus. Kennis van het verleden, studie van de traditie, is één van de belangrijkste geestesmerken van de mens. Dat is echter geen reden om de voorbije tijd te idealiseren. Kleinheid van geest, verzuiling en nationalisme, de troosteloosheid van het niets weten en het fanatisme van het enige weten, treffen we in elke eeuw aan – en in de twintigste in het bijzonder. Wijsheid, verdediging van de menselijke waardigheid en een openheid van geest voor het andere en nieuwe, zijn nimmer de anonieme verdiensten van een tijdperk, maar altijd de uitkomst van individuele verantwoordelijkheid en inzicht. Gespecialiseerde kennis en het verzamelen van boeken of kunstschatten zijn nodig, maar een werkelijk behoud van het cultuurgoed is er dankzij de confrontatie tussen traditie en nieuwe tijd. Door het zoeken naar de samenhang en een kritische dialoog met de in een lange traditie overgeleverde kunst, filosofieën en levensbeschouwingen blijft de Europese cultuur levend en vervult zij haar essentiële betekenis: inzicht bieden in eigentijdse vragen en problemen. Wij zijn dwergen op de schouders van reuzen en zo wij al een antwoord vinden, definitief zal het nooit zijn. In Nexus gaat het om de samenhang. Een wetenschappelijk-essayistisch periodiek om de nexus van de cultuur te bestuderen en de nexus aan te geven tussen het culturele erfgoed en de lotgevallen van de hedendaagse mens en maatschappij. Daartoe publiceert het tijdschrift essays over cultuurhistorische, cultuurfilosofische en cultuurkritische onderwerpen, en worden boeken op het gebied van humaniora, wijsbegeerte en theologie gerecenseerd. Het Europese cultuurgoed, rijk in zijn verscheidenheid, zal worden getoond. Nexus zal zich niet tot een bepaalde religieuze overtuiging of ideologie beperken. De bijdragen zijn internationaal, maar worden in het Nederlands opgenomen opdat ook deze taal, en het met haar verbonden cultuurgoed, niet verloren zal gaan. Redactie”

Aby Warburg en Andre Jolles, een Florentijnse vriendschap

Een verslag van de vriendschap tussen twee kunsthistorici, die elkaar ontmoetten vanwege de herontdekking van het schilderij van Botticelli ‘Pallas en de Centaur’ in 1895.

De Inquisitie, een voortdurende verleiding

In Spanje richtte de Inquisitie met steun van de monarchie zijn activiteiten niet alleen op heterodoxe christenen, maar vooral op gedoopte joden en in de achttiende eeuw op aanhangers van de Verlichting. Het ideaal van één rijk, één vorst, één religie werd echter niet gerealiseerd, maar het lukte de Inquisitie wel om Spanje buiten de intellectuele ontwikkeling van West-Europa te houden.

De eenheid, waarvan monarchie en Inquisitie droomden, kwam nooit tot stand.

John Henry Newman, en de weg van binnenuit

Newman was een Anglicaanse theoloog, die in 1845 tot het Katholicisme overging op zoek naar de één en ondeelbare christelijke kerk. Ook na zijn overgang bleef zijn aandacht uitgaan naar spiritualiteit en de vrije beleving van het geloof.

De waarheid zoals hij die verstond werd niet bereikt met het verstand alleen, maar slechts door heel de mens in zijn totaliteit.

Opmerkingen over de historische biografie

De auteur pleit voor toepassing van speciale aspecten van de psycho-historie bij het schrijven van biografieën van historici, zoals b.v. de historicus Michelet.

Zonder een psychologische theorie past men vaak lukraak en onverantwoord de clichés en vooroordelen van het ‘gezond verstand’ toe op motieven van historische auteurs.

Het watermerk van Celans poezie

Celan werd na de Tweede Wereldoorlog door Claire Goll van plagiaat beschuldigd. De auteur verdedigt Celan met citaten uit zijn werk.

De poëzie van Paul Celan draagt in het oppervlak van de woorden een dubbel watermerk: het watermerk van de holocaust en het watermerk van de eigen stem.

Een zuchtje van de stormtocht van onze grote tijd'

De actualiteit van Gustav Mahler

De reden voor de blijvende populariteit van Mahlers muziek is gelegen in de uitdrukking van humaniteit, de diepgang en de emotionaliteit, waarvan zijn werk vervuld is.

Mahlers muziek is de uitdrukking, de spiegel van de gehele mens en zij richt zich ook tot de gehele mens.

Het lamento van Kees Ouwens

In een analyse van enkele gedichten zoekt de auteur het wezen van de dichter.

Kees Ouwens is geen gemakkelijk verstaanbare en zoetgevooisde dichter.

Twee meesters, twee gedichten

P.C. Boutens en K.P. Karafis, beiden homoseksueel geaard, verwoorden in hun werk het verlangen om hun gevoelens onbeperkt te mogen uiten, vrij van maatschappelijke en stilistische dwang.