Nexus80-web
Tijdschrift Nexus

Nexus 80

‘Over mijn tijd wil ik tot u spreken […] De tijd en het tijdperk dat het kader van mijn individuele leven vormde en waarvan ik getuige was,’ zo begon in 1950 de 75-jarige Thomas Mann zijn beroemde lezing ‘Mijn tijd’. Voor Nexus 80, ‘De jaren van mijn leven’, vroeg Nexus schrijvers met een scherpe blik op de maatschappij om in navolging van Mann de tijdgeest te vangen.

Inhoudsopgave

Mijn tijd

Vertaling Paul Beers

Meine Zeit, de voordracht die Thomas Mann in 1950 uitsprak, is doordrenkt van de ware Europese geest, de grote humane ideeën. De vijfenzeventigjarige Mann blikt terug, niet op zijn leven, maar op zijn tijd, een tijd waarin hij ‘de eerste glorie van het nieuw gestichte Duitse Rijk’ en de ondergang van de burgerlijke Europese cultuur meemaakte.

De tijd werkt voor ons allemaal als wij hem laten begaan bij zijn proces van gelijkmaking en opheffing van tegenstellingen tot een hogere eenheid, en als wij, de enkeling en de volkeren, hem vervullen met het werk aan onszelf. De tijd is een kostbaar geschenk, ons gegeven om er verstandiger, beter, rijper, volmaakter in te worden. Hij is de vrede zelf, en oorlog is niets dan het woeste versmaden van de tijd, het uitbreken uit de tijd in zinloos ongeduld.

Overpeinzingen van de laatste Neurenberg-aanklager

Vertaling Colin van Heezik

In dit essay vertelt de bijna 100-jarige Ferencz over zijn leven, zijn werk als aanklager bij de Neurenberg-processen tegen de nazi’s en als belangenbehartiger voor Joodse oorlogsslachtoffers, en zijn inzet voor de internationale rechtsorde.

Oorlog is eeuwenlang opgehemeld als weg naar macht en aanzien… Na de processen van Neurenberg hoopten we dat hetgeen in het verleden als een nationaal recht was bejubeld, in de toekomst als een strafbare internationale misdaad universeel veroordeeld zou worden.

Op het Plein van de Drie Culturen

Vertaling Brigitte Coopmans

De grote Mexicaanse schrijfster Elena Poniatowska schetst op indringende wijze de gebeurtenissen die haar leven tekenden: hoe zij door oorlog vanuit Frankrijk in Mexico terechtkwam en de politieke moordpartij op linkse studenten tijdens het Bloedbad van Tlatelolco in 1968.

1968 was het jaar van Vietnam, van Biafra, van de moord op Martin Luther King en op Robert Kennedy… de Black Panthers, de Zwarte Lente en de hippiebeweging… Maar voor Mexico heeft 1968 maar één naam: Tlatelolco, 2 oktober.

De tijd tikt

Vertaling Pon Ruiter

Gopalkrishna Gandhi memoreert zijn jeugd en zijn beroemde grootvaders, Mahatma Gandhi en Chakravarti Rajagopalachari, die zich inzette tegen kernbewapening, en vertelt over de inspirerende activisten die hij in zijn leven ontmoette.

Begin in een toespraak over klimaatverandering en iedereen valt in slaap… Toch gaan we daar kapot aan, langzaam maar zeker… We hebben behoefte aan leiders die bereid zijn weg te lopen uit paleizen, parlementen en pauselijke vertrekken om het op te nemen voor de geplunderde bossen…

Aan de andere zijde

Vertaling Joris Vermeulen

De Palestijnse filosoof Nusseibeh neemt ons mee in zijn bewogen leven, vanaf zijn geboorte tijdens de Palestijns-Israëlische oorlog in 1949 tot het Oxford van de jaren zeventig en van de eerste intifada tot de vredesonderhandelingen van Oslo.

Ik sprong over de muur rond onze achtertuin, die altijd de grens had gevormd van een niemandsland dat ons scheidde van de orthodox-joodse wijk van West-Jeruzalem. Behoedzaam, stap voor stap, liep ik naar de overkant, waar ik me omdraaide om te zien wat de ‘vreemde wezens’ zagen die ik altijd naar mij zag kijken… Het is een reis die we allemaal dagelijks zouden moeten maken.

Bespiegelingen van een bootvluchteling

Vertaling Toon Dohmen

Adrienne Clarkson beschrijft hoe het gebeurde dat zij, een vrouw van Chinese origine die het land op tweeënhalfjarige leeftijd als kind van vluchtelingen was binnengekomen, werd benoemd tot de vertegenwoordiger van de Kroon en de hoogste autoriteit van een parlementaire democratie met wortels die teruggingen tot de Magna Carta uit de dertiende eeuw.

Nu ik de tachtig net gepasseerd ben, sta ik aan het begin van het negende decennium van mijn leven. In ‘mijn tijd’ ben ik getuige geweest van de interessantste migratiebeweging die de wereld ooit heeft gekend — ik maakte er zelf deel van uit — en mijn leven is getekend door de laatste van de twee wereldoorlogen die in de twintigste eeuw plaatsvonden.

Aankomen wanneer de lichten doven

Vertaling Lisa Thunnissen

De Spaanse schrijver Mauricio Wiesenthal werd in 1943 geboren tijden een bombardement: ‘Europa stond in brand.’ In zijn levensverhaal signaleert Wiesenthal een ideologische leegte in de moderne maatschappij en pleit hij, als ‘antimodern’ in de traditie van Edmund Burke, tegen de bourgeoisstaat.

Toen ik leerde schilderen, leerden mijn meesters me met het doek en de kleuren van donker naar licht te werken… Die ontdekking, het esthetische fundament van Rembrandts schilderwerk, was van groot belang in het Europa van de Verlichting. En dat ging allemaal verloren na de Franse Revolutie, toen de filosofen zich voordeden als ‘kinderen van het licht’, zonder de schaduwen te erkennen waar onze twijfels en onze onwetendheid vertoeven.

Het fascisme op zijn Pools

Vertaling Iwona Guść

De Joods-Poolse historicus Adam Michnik groeide op in een land dat meermaals bezet werd, zich ontworstelde aan de dictatuur van Stalin en waar antisemitisme en fascisme telkens weer de kop op steken. De vraag waar zijn verhaal om draait: hoe kun je je effectief verzetten tegen een fascistisch systeem?

Het fascisme waaraan ik vandaag de dag denk, is geen solide ideologie, noch een politiek project dat afgeleid is van een bepaalde doctrine; het is eerder een stemming, een geestelijk klimaat, een soort gevoeligheid die bepaalt hoe mensen relaties in de publieke ruimte duiden.

De muterende wereld

Vertaling Aad Janssen

Ana Palacio, de eerste vrouwelijke minister van Buitenlandse Zaken van Spanje, analyseert met brede blik de geschiedenis van de babyboomgeneratie en de bedreigingen voor de liberale democratie in het heden.

In een tijdperk van postmodern cynisme komen de hoogdravende visioenen van werken aan wereldvrede die mijn jeugd typeerden, bijna lachwekkend over. In plaats van voor de troepen uit te lopen zitten de jongere generaties van nu vast in een verlengde jeugd, verstikt door structurele barrières omdat hun ouders weigeren een stapje terug te doen.

Mijn leerschool

Frits Bolkestein, jarenlang een van de belangrijkste politici van ons land, biedt in zijn verhaal een Nederlands perspectief op de afgelopen decennia. In dit verhaal leren we hem kennen als liefhebber van Tacitus, marktonderzoeker in Mexico en Shell-medewerker in Afrika, en zien hem van PvdA-stemmer veranderen in VVD-prominent.

Ik ben acht jaar fractievoorzitter in de Tweede Kamer geweest. Zonder de managementervaring die ik bij Shell heb opgedaan, zou ik daar niet zo overtuigend in zijn geweest. Die ervaring heeft mij ook nuchterheid geleerd en een afkeer van ideologie. Ik ben nooit bang geweest alleen te staan.

Interview Ben Ferencz

Ben Ferencz
Naar aanleiding van het verschijnen van Nexus 80 maakte vertaler Colin van Heezik dit prachtige interview met Ben Ferencz voor de Volkskrant