Het unieke van de holocaust

Dit essay verscheen in 1996, in Nexus 14, ‘Voor non-conformisten’. Liever in print lezen? Bestel een exemplaar van Nexus 14.

Was de holocaust uniek in de geschiedenis? Aan deze vraag kan een banale strekking worden gegeven. Elke gebeurtenis is uniek in die zin dat ze niet identiek is met welke andere gebeurtenis ook. Toch zijn de vraag en de discussie daaromheen niet banaal. Het gaat erom of de holocaust zich in een zodanig belangrijk opzicht onderscheidt dat hier sprake is van iets unieks.1 Wij zijn van mening dat die vraag bevestigend kan worden beantwoord. Wij zijn ook van mening dat veel van degenen die zich in de discussie hebben gemengd, geen oog hebben gehad voor dat volstrekt eigene. Dat zal de strekking zijn van ons betoog. 

Het woord ‘uniek’ heeft verscheidene betekenissen, bijvoorbeeld ‘onvergelijkelijk’ en ‘zonder precedent’. Wie poneert dat de holocaust onvergelijkelijk is beweert dat de holocaust noch met gebeurtenissen in het verleden noch met gebeurtenissen in de toekomst kan worden vergeleken. Deze opvatting, waarin de holocaust een gebeurtenis wordt die altijd uniek zal blijven, heeft ertoe geleid dat de holocaust is gemystificeerd, is omgevormd tot het brandpunt van een nieuwe wereldlijke religie.