Sta dit niet toe!

Een open brief van een overlevende aan Facebook-CEO Mark Zuckerberg

Geachte heer Zuckerberg,

Mijn naam is Marian Turski en ik heb het getto van Łodz (Getto Litzmannstadt), Auschwitz en twee dodenmarsen – van Auschwitz naar Buchenwald en van Buchenwald naar Theresienstadt – overleefd.

Ik wil u graag vertellen over een gebeurtenis in mijn leven. Nee, niet uit de Holocaust. Het gebeurde twee decennia later. Er was een Britse regisseur die een filmdocumentaire maakte over de reis die vier neonazi-leiders uit het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Oostenrijk en Duitsland maakten naar Auschwitz-Birkenau. Hij vroeg mij of ik ze niet wilde begeleiden. Deze jonge neonazi’s stonden erom bekend dat ze ontkenden dat de Holocaust überhaupt had plaatsgevonden, en een van hen had publiekelijk verklaard dat hij geen handen zou schudden met Joden. Toch vond ik het mijn plicht – en gelooft u mij, dat is voor een overlevende bijzonder moeilijk – de confrontatie aan te gaan met de neonazi’s. Vooral omdat het nog jonge mensen waren.

Op een gegeven moment zei een van mijn gesprekspartners, een – overigens zeer belezen en hoogopgeleide – dertigjarige Duitser tegen mij: ‘En welk bewijs hebt u dat er een miljoen Joden in Auschwitz zijn omgekomen en dat dit niet zomaar een getal is dat u hebt bedacht om een schadevergoeding te krijgen? Duitsers zijn heel zorgvuldig, dus als het echt zo was, zou er zeker een register zijn geweest.’ Ik antwoordde: ‘En hoe verklaar je dan het feit dat mijn vader en mijn broertje na de selectie richting de gaskamers en crematoria zijn gestuurd en niemand ze de volgende dag nog heeft gezien?’ Waarop hij zei: ‘Wat bewijst dat? Misschien zijn ze wel ontsnapt maar kent u hun verdere lot niet…’

U kunt zich voorstellen, geachte heer Zuckerberg, hoezeer zo’n schaamteloze ontkenning van de Holocaust een overlevende als ik kan beledigen, kwetsen en zelfs verwonden. Maar is een belediging aan mijn adres of mijn pijn voldoende om een verbod te eisen op het verspreiden van meningen over de ontkenning van de Holocaust? Nee, vrijheid en het recht op meningsuiting maken, ook al kwetst het een individu, deel uit van het democratische systeem. Maar schrijft het democratische systeem dan geen enkele beperking voor? Dat doet het zeker! Juist wanneer de handelingen van een individu of groep de vrijheid of het bestaan van andere individuen of groepen in gevaar brengen.

Auschwitz is niet uit de lucht komen vallen. Auschwitz is er stapje voor stapje ingeslopen, van kleine discriminatoire voorschriften tot massale genocide. Auschwitz kon gebeuren in omstandigheden waarin men werd bedrogen en gewend raakte aan de ene leugen na de andere, overspoeld door de ene haatzaaiende toespraak na de andere. Aan het eind van deze opmars van leugens en haatdragende taal stond de aanzet tot moord. Daarom is Holocaustontkenning vandaag de dag zo dodelijk voor het democratische systeem.

De Romeinen zeiden altijd: caveant consules! Wat betekent: moge degenen die macht uitoefenen uiterst waakzaam en fijngevoelig zijn. U, meneer Zuckerberg, bent een van de machthebbers, van de zogenaamde vierde macht, omdat Facebook deel uitmaakt van de vierde macht. Als iemand op Facebook zou oproepen mij, Marian Turski, te vermoorden, dan denk ik dat u dat toch ontoelaatbaar zou vinden. Maar degenen die vandaag de dag de Holocaust ontkennen hangen een ideologie aan die tot de dood van zes miljoen Marian Turski’s heeft geleid en geven die door aan de jongere generaties.

Daarom doe ik vandaag een beroep op u – niet tegen de democratie, maar juist omwille van de democratie – niet toe te staan dat Holocaustontkenners op Facebook opduiken.

Hoogachtend,
Marian Turski

Deze brief verscheen op 29 juli in Frankfurter Allgemeine, zie https://www.faz.net/-gsf-a1smk
Vertaling uit het Duits door Thomas Heij