Nexus 5

Na de Tweede Wereldoorlog dreigen wetten en verordeningen tegen discriminatie van velerlei aard het vrije wetenschappelijk onderzoek te ondermijnen. Zo verzetten zich bijvoorbeeld religieuze groeperingen tegen wetenschappelijke conclusies over het ontstaan van het leven op aarde. Maar ook in de kunst bedreigt opkomend fundamentalisme kunstenaars en kunstwerken.

Wetenschap is distinctief, niet omdat zij bewijst dat een bewering waar is, maar omdat ze systematisch de onjuistheid van foutieve beweringen probeert aan te tonen.

In een analyse van La Boétie’s Discours de la servitude volontaire, geschreven in 1548, toen hij achttien jaar oud was, toont de auteur aan hoe prikkelend en actueel deze tekst ook thans nog is.

Wat mensen weg trekt van de vrijheid weegt niet zwaar en La Boétie stelt met nadruk dat ‘alle volkeren zich al gretig naar de slavernij wenden als hun mond door het lichtste veertje wordt gestreeld.

De verkenning van God als vreeswekkende rechter is diep verankerd in het werk van Wittgenstein. Hiermee wil hij de grenzen van het menselijk denken aftasten.

Uit Wittgenstein’s persoonlijke leven dat verre van zorgeloos en relativistisch was, spreekt een geloof in normen op moreel en cultureel vlak, waaraan net zo min te tornen valt als aan de norm van ‘volkomen helderheid’ die hij in zijn filosofie nastreeft.

Aan de hand van Kamerbeeks artikel over de dichter Leopold van 1954 wordt zijn oeuvre bezien vanuit het licht van de culturele overgangstijd, waarin hij zich meende te bevinden.

Kamerbeek had het universele als specialisme.

In de beweging voor de politieke eenwording van Italië speelden de opera’s van Verdi een belangrijke rol. Hijzelf was ook sterk betrokken, maar keerde zich na 1848 van de politiek af en kreeg ook in zijn werk meer oog voor de tragiek van macht en voor het conflict tussen de belangen van staat en individu.

Wanneer een kunstenaar betrokken raakt bij eigentijds politiek gebeuren, gaat het verleden vaak op een nieuwe wijze tot hem spreken.