Nexus 78

Camus gaf deze lezing op 28 maart 1946 voor een volle zaal in het Miller Theatre van Columbia University in New York, op zijn eerste en enige reis naar de Verenigde Staten. De vraag die hij aan de orde stelt – hoe kunnen we leven in een wereld waar alle waarden verdwenen lijken te zijn? – is na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog onontkoombaar, en zal ook de voedingsbodem vormen voor de toekomstige beatschrijvers Kerouac, Ginsberg en John Clellon Holmes, die in die tijd aan Columbia studeerden.

Als we namelijk nergens in geloven, als niets betekenis heeft en we geen enkele waarde kunnen bevestigen, dan is alles toegestaan en niets van belang. Dan is er geen goed en geen kwaad en heeft Hitler geen gelijk en geen ongelijk gehad. Dan kan men evengoed miljoenen onschuldigen naar de verbrandingsovens sturen als zich aan de verzorging van melaatsen wijden.

De term ‘Beat Generation’ werd eind jaren veertig bedacht door Jack Kerouac in gesprek met diens goede vriend, de schrijver John Clellon Holmes. In 1958 verscheen Holmes’ The Philosophy of the Beat Generation, dat geldt als dé klassieker over het gedachtegoed van de Beats.

Waar moderne jazz bij uitstek de muziek van de beatgeneratie is, is poëzie haar literatuur. Als de leden van deze generatie hun aandacht richten op een jammerende saxofoon op bijna precies dezelfde wijze als men vroeger de aandacht richtte op de woorden en gebaren van wijsgeren, dan komt dat doordat jazz vooral de muziek is van innerlijke vrijheid, van improvisatie, van het creatieve individu in plaats van de interpreterende groep.

Deze brief van Allen Ginsberg aan zijn vader Louis toont Ginsbergs ongeremde creatieve geest, en de politieke ideeën die zijn dichtwerk inspireerden. Het antwoord van zijn vader is veelzeggend: de stem van een bedeesdere generatie, en van een vader die voorzichtig probeert de wilde gedachtesprongen van zijn zoon iets te temperen.

…ik kon me niet aanpassen aan de Krant, omdat deze oppervlakkig was & liegt, niet aan schepen, die oorlogsgoederen transporteren, noch kantoren & reclame want dat is door en door Slecht, noch de Wet — te langzaam & gecompromitteerd voor mij — noch lesgeven — omdat de zaken die ik het diepst voelde, zaken waren die vreemd zijn om les over te geven…

Seth Goddard interviewde Ginsberg in 1995 voor LIFE Magazine over de invloed van de ideeën van de beatgeneratie op latere generaties.

Laat je niet intimideren, lees grote literatuur, leer mediteren om je bewust te worden van je eigen geest, zuiver je eigen agressie, besef dat ieder boos gebaar tot meer boosheid leidt. Terwijl elk gelijkmoedig gebaar leidt tot gelijkmoedigheid. Sluit vrede met jezelf en kijk wat je kunt doen om het lijden van anderen te verlichten. Dat is de voornaamste leidraad.

De boekhandel die Elias Wilentz dreef in Greenwich Village was in de jaren vijftig een centrum van de beatcultuur. Wilentz schreef dit essay als inleiding bij het door hem samengestelde boek The Beat Scene uit 1960.

Als je de gedachte aanvaardt dat geld onbelangrijk is, behalve voor het strikt noodzakelijke, sla je de fundamenten weg onder de in dit land gangbare opvatting van wat een goed leven is. Als je lak hebt aan rijkdom, maatschappelijke positie en zekerheid, dan verwerp je de dolle maalstroom die deze tijd in zijn greep heeft.

John Sinclair maakte als manager de band MC5 – waarvan Fred ‘Sonic’ Smith, de echtgenoot van Patti Smith, medeoprichter was – tot een van de belangrijkste rockbands van de VS. Zo was Sinclair een van de vormgevers van de rock-’n-rollrevolutie die hij beschreef in zijn boek Guitar Army uit 1972. Deze tekst is een fragment uit zijn klassieker.

We leerden dat cultuur een volk kan helpen om de venijnigste aanvallen op zijn voortbestaan af te slaan, dat cultuur een volk kan helpen om niet alleen zijn menselijkheid te behouden, maar ook om die voortdurend naar een hoger niveau te tillen, en dat cultuur de hoop en ambities van een volk kan uitdrukken op een manier die het niet alleen inspireert om zijn onderdrukkers te weerstaan, maar ook om zo nodig terug te vechten.

Dit essay van Baldwin werd in november 1962 voor het eerst gepubliceerd in The New Yorker onder de titel ‘Down At The Cross’. In deze tekst toont Baldwin zijn kijk op het christelijk geloof, de islam en bovenal op wat bekend stond als ‘the Negro Problem’: de rassenkwestie in de Verenigde Staten.

Ik ben verre van overtuigd dat het de moeite waard was van de Afrikaanse medicijnman te worden bevrijd als ik nu – om de morele contradicties en de spirituele dorheid van mijn leven te kunnen verdragen – afhankelijk moet worden van de Amerikaanse psychiater. Het enige wat blanke mensen bezitten en zwarte mensen nodig hebben of zouden moeten willen, is macht – en niemand blijft eeuwig aan de macht.

Deze reportage van Martha Gellhorn verscheen oorspronkelijk in januari 1967 in Ladies’ Home Journal, destijds een van de belangrijkste vrouwenbladen in de VS. Gellhorn toont een van de duisterste kanten van de jaren zestig: de verschrikkingen van de Vietnamoorlog. De woede over het Amerikaanse optreden in Vietnam vormde een voedingsbodem voor de tegencultuur.

Bommen zijn massavernietigingswapens. De militaire doelwitten – de Vietcong – te midden van de boeren zijn kleine, mobiele individuen. Bommen kunnen hen niet uit elkaar houden. Ze treffen zonder onderscheid kinderen, waar er heel veel van zijn, en guerrillastrijders, waar er heel weinig van zijn.

Timothy Leary werd in de jaren zestig een iconische figuur door zijn voortdurende pleidooi om lsd te gebruiken. Een week na deze lezing, die hij gaf in april 1963, werd Leary als hoogleraar ontslagen door Harvard, met als argument dat hij niet op kwam dagen bij zijn colleges.

De universiteit en trouwens elk facet van het onderwijssysteem wordt door de volwassen maatschappij bekostigd om jonge mensen te leren de status quo in stand te houden. Om er zeker van te zijn dat jullie je hersenen niet gebruiken… Om ervoor te zorgen dat jullie hier weggaan, aan het grote spel gaan meedoen en jullie plaats aan de lopende band innemen. Een robot zoals jullie ouders, een gehoorzame, efficiënte, goed aangepaste speler van het maatschappelijk spel.

Theodore Roszak was degene die de term ‘tegencultuur’ bedacht om de geest van de protestbewegingen uit de jaren zestig te vangen. In deze tekst, de inleiding bij de heruitgave uit 1995 van zijn klassieker Opkomst van een tegencultuur, blikt Roszak terug op de ontwikkeling en uitwerking van de tegencultuur.

Nooit eerder had een protestbeweging vragen opgeworpen die zo filosofisch van aard waren… Alles werd in twijfel getrokken: familie, werk, onderwijs, succes, het opvoeden van kinderen, de relatie tussen man en vrouw, seksualiteit, verstedelijking, wetenschap, technologie, vooruitgang. De betekenis van rijkdom, de betekenis van liefde, de betekenis van het leven – dit werden allemaal kwesties die onderzocht moesten worden.

Op 26 mei 2018 organiseerde het Nexus Instituut het symposium ‘An Education in Counterculture’ over de tegencultuur van de jaren vijftig en zestig. Patti Smith, Lenny Kaye en Sean Wilentz spraken met Rob Riemen over de burgerlijke jaren vijftig, de oorlog in Vietnam, de rassenongelijkheid, het materialisme in de VS; over jazz, rock-’n-roll en de schrijvers van de beatgeneratie, over kunst als verzet tegen de gevestigde orde, over onderwijs en spiritualiteit en over het Amerika van toen en nu. Deze tekst is de weergave van dit gesprek.