Nexus 95

Dit jaar staat, vanwege het dertigjarig jubileum van het Nexus Instituut, in het teken van doorgeven: het overdragen van traditie, doorgeven van geestelijke waarden, het dragen van een vlag. In dit openingsessay laat Rob Riemen zien hoe Janusz Korczak, Antoine de Saint-Exupéry en Robert Oppenheimer ieder een inspirerend voorbeeld stelden voor het doorgeven van de vlag van de hoop.

Vertaling Martine Woudt

Als scholing een zon is, zijn er plaatsen op de wereld waar kinderen nog wachten tot die opgaat: dat schrijft Kessen Tall in deze aangrijpende tekst over haar jeugd in West-Afrika. Voor Tall en haar broertjes en zusjes was onderwijs net zo min vanzelfsprekend als een veilig en liefdevol thuis. In een indrukwekkend, persoonlijk verhaal vertelt ze hoe ze haar weg in het leven vond nadat ze op twaalfjarige leeftijd door haar ouders werd verstoten.

Vertaling Marieke Steijvers

Het voortgezet onderwijs is een uitdaging. Scholieren – in de bloei van hun puberteit – willen leren, maar zijn moeilijk te boeien door materie waarin ze zich niet zomaar kunnen herkennen. Ze willen luisteren, maar niet naar een leraar die ze hun eigen stem ontneemt. Des te groter is de uitdaging op plekken waar culturele en sociale verschillen de kloof tussen leerling en lesstof vergroten. Vanuit zijn ervaring als ‘Conseiller Principal d’Education’ in een Parijse achterstandswijk, vertelt Licinio Teixeira wat hij denkt dat middelbare scholen nodig hebben: tijd.

Hoe kan het toch dat grote groepen mensen zich keer op keer laten meeslepen door autoritaire demagogen? En hoe kan het dat ook Nederlandse jongeren van tegenwoordig vallen voor rechts-radicale ideologieën? Met verwijzing naar het werk van Nobelprijswinnaars Romain Rolland en Sinclair Lewis oppert Thomas Heij enkele antwoorden in deze introductie bij het essay van Ron Jones.

Vertaling Gertjan Wallinga

Eind jaren zestig, Palo Alto, Californië: een geschiedenisleraar op een middelbare school doet experiment dat hem en zijn leerlingen hun hele leven zou bijblijven. In slechts enkele dagen zet hij bij wijze van proef een autoritaire klimaat op in de klas. De leerprestaties nemen verbazingwekkend toe, maar algauw ontstaat er ook een duistere dynamiek in de groep. Ron Jones, de betreffende geschiedenisleraar, schreef zijn ervaringen en de lessen die hij eruit leerde op in dit aangrijpende verhaal.

De samenleving raakt meer en meer gepolariseerd, het klimaat steeds verder uitgeput, de wereld om ons heen verduistert. En soms lijkt het alsof we er niets tegen kunnen doen. Hoe kunnen ouders en leraren hun kinderen hoop op een zonnige toekomst blijven bieden, te midden van die schaduwen? Hoe kunnen opvoeding en onderwijs tegenwicht bieden aan verharding en vijandigheid? Aan de hand van de hoopvolle ideeën van onder meer Lea Dasberg en Janusz Korczak schetst Micha de Winter de contouren van een broodnodige pedagogiek van medemenselijkheid.

Vertaling Ineke van der Burg

In de eerste eeuw na Christus verhief Plutarchus vele tijdgenoten – waaronder uit de hoogste, zelfs keizerlijke kringen – met zijn morele lessen. Kunnen we in de huidige tijd nog steeds wat van de populaire filosoof en historicus leren? Judith Mossman, classica en Plutarchus-deskundige, gelooft van wel. In een rijk en erudiet essay, met een verrassende gastrol voor president Zelensky, laat ze aan de hand van enkele fragmenten zien hoe zijn werk juist nu voor ons van betekenis kan zijn.

Vertaling Jan Willem Reitsma

Rommel gaat door voor rijkdom, volksverlakkers presenteren zich als verlossers, we worden overspoeld met vluchtig vermaak en een algehele leegte benevelt onze blik, constateert Wynton Marsalis. Wat we dus nodig hebben, zo bepleit hij vurig, is een revolutie in ons denken, voelen en onze visie. Die vinden we in de jazz. Via verhalen over zijn vader en oudtante, en over jazzlegendes als Armstrong, Blakey en Gillespie toont Marsalis: muzikale vorming is tevens geestelijke en morele vorming.

‘Prinsessen zijn wit, hebben lang blond haar en blauwe ogen.’ Dat kreeg een theaterdocent te horen toen ze de rol van prinses aan een zwart meisje wilde geven. Voor kinderboekenmaker Mylo Freeman was deze anekdote aanleiding om prinses Arabella in het leven te roepen: een trots zwart koningsdochtertje, dat de vloer aanveegde met hardnekkige stereotypes in de jeugdliteratuur. In een bevlogen en persoonlijk essay gaat ze in vogelvlucht langs de geschiedenis van de diversiteit in Amerikaanse en Nederlandse kinderboeken, en benadrukt ze het belang van inclusieve representatie.

Toen begin deze eeuw de eerste smartphones populariteit vergaarden, leek deze innovatieve technologie een geweldig nieuw hulpmiddel: ideaal om overal en altijd met elkaar in contact te kunnen blijven en onze intellectuele productiviteit te verhogen. Maar nu, enkele decennia later, overheersen de schaduwzijden van de digitale alleskunner. De smartphone is niet langer een hulpmiddel dat wij aanwenden wanneer we willen, maar lijkt – via sociale media, in de handen van grote techbedrijven – juist ons te controleren. In een confronterend betoog toont Theo Compernolle hoe ‘antisociale media’ ons brein verbrokkelen, én hoe we aan hun macht kunnen ontsnappen.