Sentimental Value

Joachim Trier, 2025

Door Billie Slagboom

‘Nora vroeg zich af of het huis liever leeg en licht was, of zwaar en bewoond. Of de vloer graag betreden werd. Of muren kietelig waren. Of het soms pijn had.’ Niet vaak wordt een huis met zo veel liefde en aandacht geïntroduceerd als in de nieuwe film van Joachim Trier. Met zijn donkere, haast zwarte houten exterieur en felrode accenten steekt het huis fier af tegen de pastelkleurige huizen in de rest van de straat. Door de romantische Noorse dragestil, een verwijzing naar de Vikingtijd, is het een soort gothic Villa Kakelbont. Liefkozend glijdt de camera dicht langs de muur van het gerieflijke pand en brengt het zo tot leven, alsof het huis daadwerkelijk ademt, kijkt en voelt. De eerste paar sprookjesachtige minuten maken meteen duidelijk dat dit huis niet enkel het decor vormt voor het familiedrama in Sentimental Value, maar er zelf ook een personage in is.

Sentimental Value vertelt het verhaal van de gelauwerde regisseur Gustav Borg (Stellan Skarsgård), die terugkeert naar Oslo om een nieuwe film te maken. Het moet zijn meest persoonlijke werk tot nu toe worden. Daarom heeft hij bedacht dat een van zijn dochters, Nora (Renate Reinsve), die inmiddels een gevierd toneelspeelster is, de hoofdrol moet vertolken. Zij zit daar niet op te wachten; zij en haar zus (Inga Ibsdotter Lilleaas) hebben al jaren een moeizame relatie met hun vader, die het grootste deel van hun jeugd afwezig was en Nora alleen belt als hij dronken is. Dan vertelt hij Nora hoeveel ze op elkaar lijken. Als ze de rol afwijst, komt hij met een populaire Amerikaanse actrice (Elle Fanning) terug die het een eer vindt om met Borg te werken.

Borg besluit te draaien in het oude familiehuis in Oslo, ook iets wat Nora in het verkeerde keelgat schiet. Het huis gaat steeds meer symbool staan voor hun onmacht om te communiceren. Het contrast is groot tussen enerzijds de lieflijkheid waarmee Trier het huis benadert en anderzijds waar zijn personages het mee associëren. Voor Nora is het de plek waar ze haar ouders dag in dag uit hoorde ruziën, voor haar vader is het waar zijn huwelijk uit elkaar viel en waar zijn moeder zelfmoord pleegde.

Nu Borg er weer terug is, blijkt het huis hem meer in zijn greep te hebben dan hij wil toegeven. ’s Nachts laat het huis herinneringen door de gangen wervelen en lijkt het pand hem te roepen. Om er niet aan onderdoor te gaan, vlucht hij naar buiten en steekt hij vanaf een tuinstoel zijn middelvinger op naar de donkere muren. Vanaf hier kan je me niets maken, lijkt hij te zeggen. Het huis kijkt zwijgend toe.

Er zijn veel films waarin een huis een belangrijke rol speelt, denk aan Revolutionary Road (2008), Parasite (2019), of Festen (1998) van mede-Scandinaviër Thomas Vinterberg. Maar hoe mooi de huizen ook in beeld worden gebracht, ze blijven vaak decor, ondersteunend aan het verhaal. Eigenlijk krijgen alleen in horrorfilms de huizen eenzelfde hoeveelheid aandacht en persoonlijkheid, zoals in Psycho (1960) of The Others (2001). Daarin draait het om panden die soms haast letterlijk tot leven worden gewekt doordat ze bezeten zijn door paranormale krachten.

In Sentimental Value heeft het huis geen kwade bijbedoelingen, ook al heeft zich er allerlei naars in voorgedaan; hiervan was het simpelweg een stille toeschouwer. Als kijker ga je met het huis meeleven, met hoe het verstrikt raakt in de familiebanden die steeds verder in de knoop raken en hoe het hier haast letterlijk de gevolgen van draagt. Zelfs al legt Trier dit er soms wat dik bovenop: net als in de familie is er in het huis een grote scheur ontstaan.

De universele thematiek van de intermenselijke familierelaties zet Trier des te sterker neer door de aandacht die hij het huis geeft. Die familielijnen waarmee iedereen levenslang verbonden is, zijn onlosmakelijk gekoppeld aan de huizen waar ze beginnen. Met de muren die onderdak bieden aan al het gelach, geruzie en ieders gedachten. Die sentimentele waarde van een familiehuis laat Trier prachtig zien.

De tederheid waarmee Trier het huis benadert, vertaalt hij ook naar de menselijke personages. Zelfs de vader, die meestal een pedante zak is, wordt vakkundig ontleed tot je ook met hem meeleeft – mede dankzij Stellan Skarsgård, die hiermee zijn beste rol in jaren speelt. ‘Tederheid is de nieuwe punk’, zei Trier op de première van de film in Cannes. Dit vervolg op zijn hit The Worst Person In The World (2021), ook met Renate Reinsve, is inderdaad tederder, kleiner, zoeter.

Hiermee doet de film ook meer bergmanesk aan dan Triers eerdere, vaak rauwere en flitsendere werk. Vooral de ‘extreme, soort van agressieve intimiteit in de close-ups’ in Ingmar Bergmans films zei Trier bij de première overgenomen te hebben. Daarin is de tederheid vooral terug te zien. Ook thematisch doet de film aan Bergmans familiedrama’s denken. Vooral aan Herfstsonate, waarin een dochter haar moeder ontbeerde omdat die te druk was met haar talent, muziek in dit geval. ‘Alleen door muziek heb ik een kans mijn gevoelens over te brengen’, zegt de moeder. En zo lijkt in Triers film ook Borg zijn gevoelens alleen uit te kunnen drukken via zijn kunst.

Als Nora uiteindelijk toch het script van haar vader leest, herkent ze zichzelf erin. ‘In sommige scènes is het alsof hij er was toen je het moeilijk had’, zegt haar zus. Het biedt Nora soelaas, alsof ze er nu niet meer omheen kan dat ze op elkaar lijken. Nu ze hem beter begrijpt, besluit ze alsnog mee te werken aan zijn film. Echt praten zien we vader en dochter nog niet, maar in de laatste blik die ze wisselen is duidelijk ruimte voor verzoening, en tederheid. Ze staan dan in een replica van het huis, gebouwd in een studio. In deze gangen worden herinneringen opnieuw verteld op eigen voorwaarden. De donkere buitenkant bestaat hier niet.

Het familiehuis in Oslo veroordeelt Borg met een renovatie tot een toekomst als eentonige, moderne woning. Klinisch wit van binnen en buiten. Je krijgt bijna medelijden met het pand, dat gestript wordt van al zijn persoonlijkheid. Het heeft uiteraard geen keuze in zijn nieuwe persona, maar diep vanbinnen, daar bij die scheur, zal het huis vast tevreden zijn. Na al die jaren dat het de familie Borg op heeft zien groeien, en vervolgens uit elkaar heeft zien gaan, komen de gezinsleden nu weer tot elkaar. Zelfs al moeten ze daarvoor ieder hun eigen huis betrekken. Nu is het ook voor dit huis tijd voor een nieuwe familie, en een nieuw verhaal.