Tijdloze wijsheden voor een beter leven

Levenslessen van ‘klassieke’ denkers

Henk Smeijsters
Uitgeverij Damon, 2025

Reserveer dit boek   via onze partner Athenaeum Boekhandel

Door Golo Vanden Eynde, Nexus-redacteur

Het nieuwste werk van Henk Smeijsters, Tijdloze wijsheden voor een beter leven. Levenslessen van ‘klassieke’ denkers, is het vervolg op Hoe je een beter mens wordt. Levenslessen van moderne denkers (Uitgeverij Damon, 2024). Beide werken volgen dezelfde systematische structuur. Elk hoofdstuk belicht telkens het leven, werk en gedachtegoed van één invloedrijke denker, wiens intellectuele nalatenschap van blijvend belang wordt geacht voor de wereld van vandaag. Dat zorgt voor een enigszins strenge, maar wel overzichtelijke ordening. Helderheid: dat vat Tijdloze wijsheden nog het beste samen. Smeijsters verliest geen tijd aan al te lange uitweidingen. Hij komt direct ter zake.

In achttien hoofdstukken komt een breed scala aan meer en minder bekende namen aan bod. De lezer wordt in hoge snelheid meegenomen op een lange gedachtereis, die van Aristoteles tot Augustinus, van Diogenes tot Dostojevski en van Hölderlin tot Heidegger leidt. De omvang van het werk is indrukwekkend. Individuele bijdragen blijven weliswaar vrij beknopt, maar dat heeft als voordeel dat de oningewijde lezer zo een snelle indruk kan krijgen van de voornaamste ideeën en inzichten van de filosofen in kwestie.

Bij Smeijsters’ selectie van auteurs speelden twee criteria mee. Het gaat telkens om denkers die, ten eerste, kunnen helpen om ‘actuele maatschappelijke vraagstukken’ te behandelen, en die ons, ten tweede, belangrijke lessen kunnen leren om in ons eigen leven beter met deze maatschappelijke uitdagingen om te gaan. De oude socratische gedachte dat ‘het niet-onderzochte leven het niet waard is geleefd te worden’ is Smeijsters duidelijk erg dierbaar. Toch is het niet altijd even helder waarom bepaalde denkers wel en andere denkers niet aan bod komen. Het ligt voor de hand dat de auteur een bepaalde selectie moest maken, maar waarom hij specifiek voor déze selectie heeft gekozen, is niet direct evident.

Het is dan ook niet Smeijsters’ bedoeling om een totaaloverzicht te geven van de volledige filosofische canon van Europa, maar om de lezer aan de hand van enkele prominente voorbeelden handvatten te geven om een zinvoller leven te leiden. En in dat opzicht is Tijdloze wijsheden zonder meer geslaagd. Het werk zit vol verrassende feiten en interessante wetenswaardigheden, die zowel de deskundige als de nieuwkomer kunnen bekoren. Een zekere droge humor is Smeijsters daarbij niet vreemd. Over de notoire pessimist Arthur Schopenhauer schrijft hij bijvoorbeeld: ‘Opmerkelijk was dat Schopenhauer zeer bezorgd was over het welzijn van dieren. Wat dit betreft is hij een voorloper van de Partij voor de Dieren. Zelf hield hij zielsveel van zijn poedels.’

Het zijn dergelijke kleine inkijkjes die het werk de nodige luchtigheid verschaffen. Smeijsters slaagt erin om moeiteloos over te schakelen van Schopenhauers existentialisme naar het cynisme van Diogenes, of van de ethiek van Spinoza naar het stoïcisme van Aurelius, Epictetus en Seneca. Hij combineert een indrukwekkende intellectuele reikwijdte met een aangename lichtvoetigheid.

Met Tijdloze wijsheden heeft Smeijsters’ vorige werk, Hoe je een beter mens wordt, een waardig vervolg gekregen. Beide zijn tot stand gekomen vanuit de diepe overtuiging dat sommige inzichten het waard zijn om behouden te blijven. Aan het begin van het boek beschrijft Smeijsters zijn persoonlijke motivatie aan de hand van een historische vergelijking:

Hannah Arendt noemde Walter Benjamin een ‘parelduiker’. Ook ik probeer in dit boek een parelduiker te zijn, iemand die in de geschiedenis parels van het filosofische, religieuze en poëtische denken opduikt. Het zijn parels die niet verloren mogen gaan, omdat zij ons nog steeds iets te vertellen hebben. […] Ik schrijf omdat ik, in een tijd waarin de beschaving lijkt te wankelen, niet kan en niet wil zwijgen. Ik schrijf omdat ik wijzer wil worden, zonder gerichtheid op de markt, in de hoop dat ik daardoor de mensen die er ook zo over denken een hart onder de riem kan steken.

In die missie is hij met dit boek zonder meer geslaagd.

Tijdloze wijsheden wordt binnenkort gepubliceerd bij Uitgeverij Damon. De boekpresentatie zal plaatsvinden op 27 april 2025 in het Royal Theater in Heerlen. Plaatsen kunt u hier reserveren.