Nexus89-web
Tijdschrift Nexus

Nexus 89

Nexus 89, ‘De revolutie van de hoop’ bevat de bijdragen van de sprekers op de Nexus-conferentie 2021, ‘The Revolution of Hope’.

Nog geen lid?
Wist u dat u lid kunt worden van het Nexus Instituut? Sluit u aan bij een groeiende groep cultuurliefhebbers en help ons de traditie van het Europees humanisme levend te houden. Leden ontvangen drie maal per jaar het cultuurfilosofisch tijdschrift Nexus en profiteren van aanzienlijke kortingen op entreekaarten. Bekijk de mogelijkheden en alle voordelen.

Inhoudsopgave

De revolutie van de hoop

Wat leert de geschiedenis ons over de waarde maar ook gevaren van revolutie en hoop? Die vraag beantwoordt Rob Riemen via de fascinerende verhalen van onder meer Jules Michelet, Alexander Herzen, Alexis de Tocqueville en Karl Jaspers. Om vervolgens te komen tot onze huidige tijd: welke revolutionaire krachten zijn er nu gaande? Wat zou het Westen nu van andere tijden en culturen moeten leren? Welk beschavingsideaal zouden we nu moeten nastreven? Wat zijn we bereid daarvoor te offeren?

De puritein is in zekere zin de meest ware revolutionair. Het doel is niets minder dan door radicaal handelen de wereld te zuiveren van al wat of al wie slecht, verkeerd, verleidelijk, zondig, ongelovig, kwaadaardig is. Intolerantie is een plicht. Vergeving en empathie lastig. Maar, als de ‘broederschap’ alleen kan bestaan uit de eigen gelederen van een uitverkoren religie, ras, klasse, stam of ideologie, hoe kan de immer pluriforme mensheid zich dan ooit verenigen?

Een nieuw jaar

A New Year

Vertaling Onno Kosters

Een hoopgevend prozagedicht van de legendarische Patti Smith, vol heerlijke beelden in bijbelse taal en toespelingen op Blake en Sebald. Naast een facsimile van het Engelse origineel een prachtige Nederlandse vertaling van Onno Kosters.

En de wereld kwam tot een bedaren als nimmer tevoren. De landman, betoverd door de alomtegenwoordige luister die hem deelachtig werd, liet zijn sikkel vallen.

De revolutie van de hoop

Vertaling Jan Willem Reitsma

Het Afrikaanse continent kent talloze revoluties die omsloegen in de meest afschuwelijke misdaden. Professor Wole Soyinka maakte ze van dichtbij mee en herkende onder de om bloed schreeuwende revolutionairen zelfs enkele van zijn eigen studenten. In dit briljante essay onderzoekt Soyinka – zoals alleen hij dat kan – aan de hand van aangrijpende anekdotes de januskop van de hoop.

De innerlijke revolutie van de geest van een iemand is het enige wat de samenleving nodig heeft om aan de zoektocht naar het menselijke te beginnen.

Levensleegte, overvloed en epitafen

Vertaling Manon Smits

Varillon, De Chardin en Hopkins: journalist en jezuïet Antonio Spadaro laat zien hoe deze jezuïtische denkers en dichters die overliepen van levensvreugde en energie een tegenwicht bieden tegen existentiële leegte en wanhoop. Een vrolijk stemmende analyse van de hoop, rijk aan prachtige citaten.

De menselijke natuur is zich bewust van zijn fragiliteit, maar voelt evengoed nog een heleboel andere dingen. Zo herinnert een groot spiritueel jezuïtisch schrijver, François Varillon, liefhebber van Fénelon, Claudel en Wagner, zich tijdens een interview een aantal ervaringen uit zijn jonge jaren: ‘de duizeling wanneer het leven zich openspert. Een heel leven voor je hebben! Het was half onbewust. Maar dat gevoel, die overweldigende duizeling, die uitbundige vreugde! Ik nam de trap met vier treden tegelijk!

Hoop en het strand van Dover

Vertaling Frank Lekens

Waar hebben we hoop eigenlijk voor nodig? Zullen we, nu we ons geloof in geloof hebben verloren, ook ons geloof in de politiek verliezen? In dit essay verkent Robert Cooper het concept van hoop in de westerse geschiedenis van de Verlichting, de terugtocht van de ‘zee van het geloof’ en de afschaffing van de trans-Atlantische slavernij. Cooper verbindt daarbij Matthew Arnolds gedicht ‘Dover Beach’ op schitterende wijze met de politieke actualiteit.

Vluchtelingen kunnen een verrijking zijn voor een land: ze zijn vaak loyaler aan hun nieuwe land dan burgers die er geboren zijn, maar ze hebben ook een frisse blik. Zo kan de door deze regering uitgedragen slogan ‘Global Britain’ misschien nog iets gaan betekenen. Vluchtelingen zijn hoop in mensengedaante: hoe meer we er opnemen, hoe beter.

De illusie van hoop

Vertaling Grâce Ndjako

Als de coronacrisis iets heeft duidelijk gemaakt, dan is het dat onze samenleving nog steeds schandelijk racistisch is. Dat betoogt Kehinde Andrews, die de lezer op ongemakkelijke feiten wijst – van straatnaambordjes in Amsterdam en de inrichting van het Britse zorgsysteem tot het denken van Immanuel Kant. De enige oplossing tegen Witte suprematie is volgens Andrews de revolutie.

In feite zien we binnen het Westen hetzelfde patroon van Witte suprematie van de levensverwachting dat we over de hele wereld hebben gezien. Het probleem met racisme is dat we een samenleving hebben die graag doet alsof het probleem niet bestaat, terwijl het in feite een reeds bestaande aandoening is.

Voorbij optimisme en pessimisme

Vertaling Huub Stegeman

Progressieve denkers lijken tegenwoordig te berusten in wanhoop, terwijl conservatieven plots de optimisten blijken. Dat constateerde Patrick Deneen tijdens de Nexus-conferentie. In zijn essay onderzoekt Deneen het optimisme van Verlichtingsdenkers en de teleurstelling die hun latere erfgenamen overviel. Op zoek naar een houding voorbij de dubbele verleiding van optimisme en pessimisme.

Beperkingen en hoop zijn de elkaar versterkende voorwaarden voor de praktijk van de democratie die
onze moderne wereld nodig heeft en die zij nog zou kunnen bereiken, nadat wij het geloof in de valse god van de vooruitgang hebben opgegeven. De dubbele verleiding van optimisme en pessimisme achter ons latend, zouden we in plaats daarvan kunnen streven naar democratische hoop, het vermogen en de praktijk van mensen om samen te leven in een gemeenschappelijke wereld die we moeten leren delen, soms verdragen, en misschien – zo is te hopen – lief te hebben.

De equitistische revolutie

Vertaling Arwin van der Zwan

Onze samenleving begint anno 2022 ernstige scheuren te vertonen, aldus activist Colombe Cahen-Salvador. Dat biedt volgens Cahen-Salvador kansen om haar ideologie van het 'equitisme' te verwezenlijken. In haar bijdrage schetst ze de uitgangspunten van die ideologie en haar dromen van een nieuwe wereldregering in de vorm van een digitale staat.

Elke crisis brengt verandering met zich mee. De mensheid staat op een keerpunt. Om radicaal van koers te veranderen is een nieuwe visie op de samenleving nodig. Ik weiger te geloven dat wat er op dit moment op politiek vlak te krijgen is in die behoefte voorziet.

Hoop op een revolutie of een revolutie van de hoop?

Vertaling Ineke van der Burg

Een inclusieve wereld waarin gelijkheid, ongeacht persoonlijke kenmerken of tekortkomingen, het ordenende principe is: dat is de droom van Nadia Harhash. In haar essay bepleit Harhash een revolutie tegen de hedendaagse, westerse orde, zodat er ruimte ontstaat voor de erkenning van vrouwen en Arabieren.

Gendergelijkheid is dus niet louter een kwestie van vrouwen gelijke rechten of gelijke kansen geven. Alleen rechtvaardigheid maakt gelijkheid waarde- en betekenisvol. Genderkwesties kunnen we daarom niet scheiden van klassen- en rassenkwesties, of van de wisselwerking tussen de diverse componenten van onrechtvaardigheid in de sociale structuur.

Een bevrijdende les

Vertaling Peter Huijzer

Volgens de Indiaase filmmaker Anand Patwardhan hebben de VS in hun strijd tegen de Russen, de communisten, de Taliban en Hoessein veel kwaad gedaan in de wereld. Hoe de Amerikaanse vijandsbeelden gedurende die periode veranderden, is volgens Patwardhan goed te zien aan Bond-films. Anderzijds is Amerika het land van Thomas Paine, Martin Luther King en Malcolm X. Op die laatste kant heeft Patwardhan zijn hoop gevestigd.

Toen de Koude Oorlog leek te eindigen was een nieuwe vijand hoognodig. Een tijdlang bevond zelfs James Bond zich in een vacuüm en hield hij zich stil. Later, na een lange pauze, werden de ‘big bad commies’ in de eerste Bondfilm na de Koude Oorlog vervangen door een verrader die op de solotoer ging.

Wilde Plato wel dat we de grot verlieten?

Vertaling Jabik Veenbaas

Hoe komt het dat zovelen tegenwoordig vol overgave geloven in en meewerken aan de verspreiding van nepnieuws? En wat moeten we daaraan doen?
J.S. Mill wist zeker dat de ‘ware opvatting’ uiteindelijk zou zegevieren over de ‘onware’. Maar volgens Charis Vlavianós dat gaat niet langer op. Met een keur aan citaten – van Plato en Dostojevski tot Karl Popper en Hannah Arendt – roept Vlavianós ons op om moedig te strijden voor de waarheid, vrijheid en menselijke waardigheid.

Feiten nemen een heilige plaats in in westerse liberale democratieën. Steeds wanneer het met de democratie mis dreigt te lopen, wanneer kiezers worden gemanipuleerd of politici vragen ontduiken, wenden we ons tot de feiten om ons te redden. Maar die lijken hun vermogen te verliezen om als basis voor consensus te dienen.