The Quest for Vision in a Confused World
For information in English, please click here.
In de achttiende eeuw beloofde de Verlichting een triomf van de rede. Niet langer zouden bijgeloof, religieuze dogma’s en absolute heersers de werkelijkheid vertroebelen of corrumperen; de waarheid zou iedereen bevrijden. Maar drie eeuwen later lijkt wereldwijd de waarheid verder weg dan ooit. We zijn niet vrij, maar raken steeds verder verstrikt in schimmige technologische structuren. Nog onbekende vormen van intelligentie dreigen een wapen te worden in handen van nieuwe corrupte vorsten. Valse profeten dienen zich aan in een verwoede zoektocht naar betekenis. Hebben de beloften van de Verlichting zich tegen ons gekeerd? Hebben we de uitwassen van het verstand zelf op het schild gehesen? Waar vinden we visie in deze verwarde wereld?
Het achtste deel van de Engelstalige Cultura Animi-reeks bevat essays van Paul Lynch, Benjamín Labatut en László Földényi. De teksten verschenen eerder in Nederlandse vertaling in Nexus 98, ‘De zoektocht naar visie in een verwarde wereld’.
Inhoudsopgave
The Quest for Vision: Past and Present
IntroductionAan de hand van Thomas Mann, Robert Musil en Edmund Husserl introduceert Rob Riemen het thema van deze uitgave: de zoektocht naar waarheid en wijsheid in een wereld die steeds meer in de greep dreigt te raken van leugens, morele leegte en fascisme.
We still haven’t found that guideline, the vision needed to conquer the crisis of our civilization and regain a world in which every human being can live in freedom and in dignity.
Speculations on the Return of the Irrational
Bij de voordeur van Paul Lynch staat een afdruk van Francisco Goya’s beroemde ets: een man ligt op zijn bureau met zijn hoofd in zijn armen, terwijl achter hem donkere uilen en vleermuizen opvliegen. Het onderschrift: ‘De slaap van de rede brengt monsters voort’ – alleen zolang we vasthouden aan ons verstand, zijn we beschermd tegen de duisternis van het irrationele. Of moeten we Goya’s motto toch anders opvatten? In een prachtig literair essay waarschuwt Lynch voor een blindelings vertrouwen in de objectieve rede. We kunnen ons pas weren tegen de uitwassen van het redeloze, aldus de Booker Prize-winnaar, als we het als deel van onszelf omarmen.
Reason in arrogant rule falls asleep to the reality of what human beings truly are – all too human. And it is this kind of thinking that provokes the monsters from the deep.
Locusts in the Labyrinth
In de natuur hebben zwermdieren er baat bij zich in een groep te bewegen. Mieren, vogels of vleermuizen zijn productiever en beter beschermd wanneer ze opgaan in de massa. Maar soms keert die collectieve rationaliteit zich tegen zichzelf. Wanneer woestijnsprinkhanen zich door veranderingen in hun omgeving instinctmatig in een zwerm beginnen te bewegen, verandert de zwerm op termijn in een allesverslindende plaag die eerst haar omgeving, en dan zichzelf verwoest. Wat heeft de mens met deze sprinkhanen gemeen? In deze urgente en bedachtzame tekst vol met sprekende beelden, reflecteert Benjamín Labatut op de rol van logica en chaos, rede en verbeelding, individu en collectief in een wereld die in brand staat.
The irrational is something that bubbles from the deep within us in times of crisis. So perhaps all the folly we can see around us, all the seeming madness and disorder, is a response, an animal-like reaction to the world we have created.
Imprisoned in Cold Myth
Vertaling Ottilie Mulzet
Dat we na ‘de dood van God’ alle mythen achter ons zouden hebben gelaten, schrijft László Földényi, is een misvatting. Toen de mens het geloof in een transcendente wetgever opgaf, ontstond er een leegte die zelf tot geloof werd verheven. En in de afwezigheid van absolute waarheid of moraliteit kon iedere leugen het tot werkelijkheid schoppen, zolang maar genoeg mensen zich eraan overgaven. In een even erudiet als angstwekkend betoog legt Földényi de wortels van het twintigste-eeuwse fascisme bij de opkomende massamaatschappij, en stelt hij de indringende vraag: waar staan we nu?
One of the chief criteria of the modern mass spirit is to never leave even a single moment free and unutilized, as it is during these ‘empty’ moments that these metaphysical senses may easily appear, these senses that put the mass spirit and mass society into question.