Nexus 61

De essays in Nexus 61 vormen een reflectie op het wezen van verlies, namelijk het niet meer ervaren van een afwezigheid als afwezigheid doordat er geen liefde meer is.

Liefde wordt aangeboden in stille twijfel en vertwijfeling; het is een aarzelende gift. Aan de hand van onder meer Goethe, Brecht en Wunderlich laat Raddatz zien hoe kunstenaars in hun kunst die liefde aanbieden – en hoe door de maatschappij of het individu die liefde vaak niet erkend wordt.

De overgang van de mondelinge naar de schriftelijke cultuur leverde niet alleen winst op, namelijk de mogelijkheid om langere, complexere zinnen te maken, maar ook verlies, doordat de auteur los van de onmiddellijkheid kwam te staan. Onze tijd laat een verschuiving zien van het schriftelijke naar het orale, waarin complexe zinsbouw teloorgaat doordat ‘snelheid’ een leidend principe is geworden. Het werkelijke verlies is het verlies van het gevoel van verlies. Door de herinnering te oefenen kan dit tegengegaan worden en kunnen oude waarden nieuwe inspireren.

Door boeken kunnen we de geschiedenis bestuderen en onze tijd leren begrijpen. Dat vergt kritische lezing. Zo kan wijsheid uit boeken, mits goed gefilterd, aan nieuwe generaties worden doorgegeven en de toekomst vormgeven.

Briefwisselingen zijn gedachtewisselingen, voortzettingen van gesprekken. Brieven worden geschreven vanuit het gevoel dat iets de moeite waard is blijvend vastgelegd te worden. Briefwisselingen van grote schrijvers kunnen inspireren en laten iets persoonlijks zien. Met de teloorgang van de brief gaat er ook iets van de wil tot blijvendheid van dat persoonlijke verloren.

Het op hol geslagen cybertempo is een gevaar voor het lezen en schrijven en een gevaar voor de waardigheid van het woord; het feit dat men smiley’s en andere hiëroglyfen nodig heeft om duidelijk te maken hoe iets bedoeld is, illustreert dit. We moeten de volgende generaties blijven leren zorgvuldig en aandachtig te lezen en schrijven.

Ondanks het feit dat de humanistische idealen steeds minder bijval lijken te vinden, ziet Lukacs kansen voor een vernieuwd humanisme. Dat vernieuwd humanisme wordt aangewakkerd door het groeiende besef dat er een verband is tussen de kenner en het gekende, door het besef dat onze kennis van onszelf en van de wereld persoonlijk en participatoir is en door de erkenning dat het universum ‘ons’ universum is.

Wim Brands heeft zijn opvatting over verloren liefdes verwerkt in een prozagedicht over de onmogelijkheid van vertrekken.

De roman Lolita is een liefdesgedicht, dat een verloren liefdesmoment poogt te hervinden.

Een echte dans leert de mens ‘metheid’: een sociale eigenschap van het vrije, redelijke wezen om met iemand anders in verbinding te staan. De dans die de jeugd in disco’s laat zien, getuigt eerder van het beperken van de ander. Als we ons gevoel voor ritme en dans kwijtraken, raken we ook ons sociaal bewustzijn kwijt.

Wachten en verwachten zijn fundamentele onderdelen van de zoektocht van het individu naar zijn eigen levensdoel. Vandaag de dag, in een wereld waarin alles onmiddellijk voorhanden is, heersen echter het ongeduld en het gevoel van urgentie. Wat daarmee verloren gaat, is bekoring, verwondering en intense begeerte.

Het kloosterwezen heeft eeuwenlang een positieve invloed op de vorming van de cultuur gehad, maar de bijdrage van het monastieke leven aan de maatschappij lijkt niet langer vanzelfsprekend. Dat is betreurenswaardig, want de stilte, de studie en het gemeenschapsleven van een klooster zijn juist in een jachtige cultuur als de onze bijzonder waardevol.

Na het Ancien Régime leerde Europa eerst de politieke democratie kennen, gedragen door de idealen van de Verlichting, en daarna het nationalisme, gedragen door het gevoel en de wil. Er ontstonden grote veelvolkerenstaten, multiculturele imperia. Het kosmopolitische Europa viel echter ten prooi aan wereldoorlogen. Als opvolger van dat Europa ziet Verhofstadt de Europese Unie; een meertalig, multicultureel en kosmopolitische samenleving.

Jungk analyseert zijn eerste, extatische gevoelens van verliefdheid.

Philippe de Montebello spreekt over de veranderende rol van het museum bij het bepalen van wat goede kunst is en hoe dat gepresenteerd moet worden. De ontwikkeling van het museum van schatkamer tot activiteitencentrum veroordeelt hij. Bij de beantwoording van vragen uit het publiek gaat hij in op zijn persoonlijke motieven en ervaringen.