Nexus63-web
Tijdschrift Nexus

Nexus 63

Uitverkocht

Tijdens de Nexus-conferentie 2012 ‘How to Change the World?’ gingen Agnes Heller, Alain Badiou, Margaret Atwood en anderen met elkaar in debat over de vraag hoe wij de wereld kunnen veranderen. Is het eigenlijk wel mogelijk, een betere wereld? Is de mens echt vrij, of laat hij zich maar al te graag door machthebbers manipuleren en door commercie corrumperen? Hoe kan verandering worden bewerkstelligd? En hoe zou onze wereld eruit moeten gaan zien? In Nexus 63 buigen de conferentiesprekers zich nogmaals over deze vragen.

Met essays van Alain Badiou, Margaret Atwood, John Gray, Rory Stewart, Parag Khanna, Evgeny Morozov, Rory Sutherland, Agnes Heller, Roger Scruton, Daniel Pick en de winnaar van de Nexus Connect-essaywedstrijd, Scott Douglas.

Inhoudsopgave

Hoe veranderen we de wereld?

De mens komt al sinds mensenheugenis in opstand tegen de status quo, maar zijn utopisch denken heeft maar al te vaak tot verschrikkingen geleid. Moeten we, nu onze maatschappij zich in een crisis bevindt, proberen de wereld te veranderen – en op welke manier?

Is dit de beste van alle denkbare werelden? Vanwaar dan die crisisverschijnselen in onze maatschappij?

Hoe de wereld te veranderen?

Vertaling Jabik Veenbaas

De wereld kan alleen veranderd worden door een ‘gebeurtenis’ die onthult wat door de wetten van die wereld aan het oog onttrokken was. Zo wordt een nieuwe werkelijkheid zichtbaar. Het subject dat aan zo’n nieuwe werkelijkheid is blootgesteld, kan zichzelf op creatieve manier overstijgen – door gelukkig te zijn.

Hoe we de wereld kunnen veranderen? Het antwoord is zeer aantrekkelijk: door gelukkig te zijn. Maar we moeten er een prijs voor betalen, namelijk bijtijden uiterst ontevreden zijn. Het is een keuze, de ware keuze in ons leven. Het is de ware keuze ten aanzien van het ware leven.

De keerzijde van vooruitgang

Vertaling Joris Vermeulen

De vooruitgangsgedachte die onze maatschappij kenmerkt, is alleen op het terrein van de wetenschap enigszins te rechtvaardigen. Voor het overige gaat het hier om zelfbedrog, want het Westen bevindt zich in een neerwaartse spiraal.

Het alomtegenwoordige vooruitgangsgeloof is evenzeer een geloofsartikel als het geloof dat God aan het einde der tijden de doden zal laten verrijzen.

Dit essay is ook online te lezen. Lees het hier

Enthousiasme voor verandering biedt geen garantie

Vertaling Peter van Huizen

De wil de wereld te veranderen biedt geen garantie dat de wereld ten goede verandert, zo heeft de geschiedenis ons geleerd. We zullen moeten blijven proberen ons in te spannen voor gelijke levenskansen voor allen en gelijke vrijheid voor allen – idealen die nooit verwezenlijkt kunnen worden, maar wel benaderd.

Een enthousiast verlangen om de wereld te veranderen, aan de hand van een omvattend ideologisch plan en de consequente uitvoering daarvan, heeft geleid tot de grootste rampen en heeft tientallen miljoenen lijken op de Europese bodem achtergelaten.

Dit essay is ook online te lezen. Lees het hier

De geest uit de fles

Vertaling Gerda Baardman

De belangrijkste verandering die we moeten bewerkstelligen, is het erkennen en aanpakken van de milieuproblemen die het menselijk leven op aarde en daarmee onze beschaving bedreigen. Het lot van onze soort is verbonden met onze wil dit in te zien.

Misschien is de grootste mislukking wel kenmerkend voor de moderniteit: we zien onszelf los van de rest van het universum en zijn niet meer in staat te begrijpen dat alles met alles samenhangt.

Dit essay is ook online te lezen. Lees het hier

Beschaving begint in de buurt

Vertaling Menno Grootveld

Individuen en gemeenschappen moeten aangespoord worden de lokale leefomgeving te dienen, want dat is de plek bij uitstek van waaruit we de wereld kunnen veranderen. Lokale politiek kan de abstractie, het isolement en het irrationeel optimisme, die de bureaucratie kenmerken, overwinnen.

We worden heen en weer geslingerd tussen een steeds hysterischer nadruk op grootse plannen voor mondiale verandering en een snelle terugtrekking in de huiselijke sfeer van het gezin.

Val de wereld niet lastig

Vertaling Jan Willem Reitsma

Doordat betekenisvolle sociale verbanden teloor zijn gegaan, is de moderne mens onthecht. Die onthechting wordt bovendien door intellectuelen toegejuicht en gecultiveerd. Het is zaak dat mensen zich opnieuw hechten, want vanuit hechting groeit verantwoordelijkheid voor jezelf en voor degenen met wie je in afhankelijkheidsrelaties bent verbonden.

Wanneer ik de westerse samenleving van nu bezie, maakt niets zo veel indruk op mij als de mate waarin onthechting niet alleen tot norm van het maatschappelijk leven is geworden, maar ook tot onderwerp van kunst, muziek, architectuur en elitecultuur.

De technologie als mondiaal ploegzwaard

Vertaling Jan Tazelaar

Technologische doorbraken kunnen geopolitieke spanningen temperen. Daarom zal de komende periode, wil ze vreedzaam zijn, gekenmerkt moeten worden door een pax technologica: het sociaaltechnisch systeem waarin mens, technologie en natuur in evenwicht zijn. De gemeenschappen van de wereld – naties, ondernemingen en religies – zullen moeten leren samen te werken en kennis te delen.

Laat ons technologische doorbraken aanwenden om geopolitieke spanningen te temperen.

'Slim' is het nieuwe 'dom'

Vertaling Jelle Noorman

De maatschappelijke gevolgen van de toepassing van ‘slimme’ technologieën zijn vaak verre van slim: ze besparen ons de moeite zelf over een kwestie na te denken. In plaats van technologische perfectie zouden we onvolmaaktheid moeten koesteren, want onvolmaaktheid zet de mens aan het denken.

Onvolmaaktheid, ambiguïteit, onduidelijkheid, wanorde, de mogelijkheid te dwalen, te zondigen en verkeerd te handelen: dat zijn allemaal essentiële voorwaarden voor de menselijke vrijheid — en elke gerichte poging deze teniet te doen, zou ook die vrijheid tenietdoen.

Vooruitgang is stoppen met miskleunen

Vertaling Jan Willem Reitsma

Als we de enge, mechanistische, economische visie op de wereld kunnen loslaten, kunnen we nuttige vorderingen maken en vooruitgang boeken. Inzichten uit uiteenlopende disciplines als speltheorie, evolutionaire psychologie, neurowetenschap en gelukstheorie kunnen daarbij behulpzaam zijn.

De wereld zou sterk verbeterd kunnen worden als de mensen één simpel psychologisch feit zouden aanvaarden: dat we niet volledig begrijpen hoe onze eigen hersenen werken.

Van het klimaatfront geen nieuws

Vertaling Leo Reijnen

De psychoanalyse geeft inzicht in de weerstand tegen zowel het verspreiden als het horen van nieuws over de klimaatverandering. Dat doet zij door de retoriek en psychodynamica van groepen te onderzoeken.

Kijkers zijn natuurlijk gewend aan verhalen en verslagen over onrust in de wereld, maar ze zijn ook gewend aan de geïnstitutionaliseerde verschijningsvormen van gezag, competentie, teamwerk en kalmte die het nieuws als zodanig overstijgen en zo voor een zekere beheersbaarheid zorgen.

Zandkastelen bouwen in de regen

Winnaar essaywedstrijd Nexus Connect 2012

Het mandaat om de wereld te veranderen moet worden teruggegeven aan de persoon, die zich in betekenisvolle relaties en door gedeelde ervaringen verbindt met andere personen. Weg van al te grote abstracties kan daar de basis worden gelegd voor werkelijke verandering.

Nadenken over het veranderen van de wereld is een gevaarlijke bezigheid. Verhitte ambitie doet de aarde ontbranden, terwijl onderkoelde berekening slechts de huidige situatie bevriest.