Nexus 11

Bildung in Nexus, opdat de kritische geest wordt gescherpt.

Het Griekse theater ontstond om in de tragedie essentiële vraagstukken bespreekbaar te maken en om een confrontatie aan te gaan met alles wat de Grieken vreesden. Dat is nog altijd de taak van goed toneel en van de goede film, al speelt onze cultuur veel liever verstoppertje met alles wat haar bedreigd.

Politiek engagement is voor mij een wezenlijk onderdeel van de geschiedenis van de kunst.

Het zal niet makkelijk zijn het patriottisme, en met name dat van de Amerikanen, om te buigen naar een waarachtig gevoel van saamhorigheid met de gehele mensheid. Hiervoor zouden nationale onderwijsprogramma’s radicaal moeten worden veranderd en zouden “kosmopolitische scholen” moeten worden opgericht.

Wereldburger worden is vaak een eenzaam proces. Het is eigenlijk een soort verbanning uit de behagelijkheid van de lokale werkelijkheid, uit het warme nest van het patriottisme.

Het is nog maar de vraag of een wijziging van onderwijsprogramma’s een cultuuromslag van nationaal naar kosmopolitisch zal teweegbrengen. Hoe breder de basis wordt, hoe oppervlakkiger de leerstof zal zijn. Maar ook op het politieke vlak doemen gevaren op bij een overgang naar kosmopolitisme. Ware democratie bloeit alleen bij kleinschaligheid. Hoe moeten wij ons een democratische wereldheerschappij voorstellen?

Uit de antropologie is bekend dat men pas door het eigene van een bepaalde cultuur diepgaand te onderzoeken, inzicht kan krijgen in meer algemene of universele kenmerken van de mens.

De Duitse joden in de Weimar-republiek waren de eersten, die zich na de emancipatie in een relatief open samenleving gingen verdiepen in hun eigen cultuur. De Amerikaanse joden doen dit ook sinds de jaren zestig, waarbij zowel de holocaust als de staat Israel als ijkpunten dienen. Het is nog te vroeg om te zien, of hieruit een nieuwe Amerikaans-joodse cultuur zal ontstaan.

Gemeenschap, kennis, authenticiteit, dat waren de drie niveau’s van de joodse cultuur van Weimar en deze maken ook deel uit van de joodse cultuur in Amerika.

Otto Weininger wordt ten onrechte afgeschilderd als hater van vrouwen en joden. Zijn anti-modernistische cultuurkritiek sloot aan bij die van veler andere tijdgenoten, zoals Ganz, Netlau, Freud en Schönberg, maar door de heftigheid van zijn retoriek is deze overeenkomst niet opgemerkt.

De kern van de algemene culturele crisis van het Weense modernisme bestond uit een joodse identiteitscrisis en een gebrek aan joodse zelfkennis, waarvan Weininger een van de bekendste symptomen was.

Een pedagogische brief over wat een adellijke jongeman in de tijd van revolutie moet doen: Hij moet werken, studeren en eerlijk proberen zijn medemensen van dienst te zijn.

Wat de grondwetten en filosofische dromerijen ook mogen beweren, er bestaat geen gelijkheid onder de mensen, en dat kan ook niet.

Belle van Zuylen dicteerde haar brief aan haar neef toen deze bij haar in Frankrijk verbleef. Zij was al sinds zijn geboorte betrokken geweest bij zijn opvoeding, als raadgeefster van haar broer, de vader van Willem-René. Na de Franse Revolutie kon de jongeman geen aanspraak meer maken op de voorrechten van zijn adellijke geboorte, maar zou zichzelf met werken een plaats in de maatschappij moeten veroveren.

Een kort in memoriam voor de schrijfster en vertaalster.

Mensen zijn niet uniek door wat er in hun leven gebeurt. Hun uniciteit schuilt in de wijze waarop zij met hun ervaringen omgaan.

De Boekowina met de hoofdstad Czernowitz had een pluriforme bevolking en een bont geschakeerde geschiedenis. Het gebied was van 1774 tot 1919 een deel van het Habsburgse rijk. De talrijke joodse bevolking koos voor de Duitse cultuur en heeft vele dichters voortgebracht. Voor een aantal joodse dichters, die naar Auschwitz werden gedeporteerd, bleef de Duitse taal hun enige houvast, zoals b.v. Paul Celan en Rose Ausländer getuigen.