Nexus68-web
Tijdschrift Nexus

Nexus 68

Uitverkocht

Waarom voeren we nog altijd oorlog? Is duurzame vrede mogelijk? Na afloop van de Nexus-conferentie 2014 War and Peace schreven alle sprekers hun inzichten en bevindingen op. In Nexus 68, ‘Oorlog en vrede’, leest u hun actuele en prikkelende essays over Oekraïne, Islamitische Staat, Poetin en Poesjkin en de ethiek van de gewapende strijd.

Inhoudsopgave

Oorlog en vrede

Waarom voeren we oorlog? Opnieuw is de vraag actueel die Leo Tolstoj, Simone Weil en Sigmund Freud elk op hun beurt probeerden te beantwoorden. Het lijkt erop dat we ook na twee wereldoorlogen ons lesje nog niet hebben geleerd. Hoe kunnen we vrede bereiken? Hadden de drie auteurs gelijk in hun conclusie dat vrede alleen tot stand gebracht kan worden door cultuur, morele waarden en de cultivering van de menselijke ziel?

Hoe kan het dat miljoenen mensen op bevel van een enkeling hun menselijke gevoelens en gezond verstand verloochenen en vervallen in afschuwelijke misdaden?

De crisis in de politiek

vertaling Joris Vermeulen

We zien in onze wereld een terugkeer van het gewapend conflict en een opleving van het nationalisme. Toch is de situatie radicaal anders dan die aan het begin van de twintigste eeuw. Het ontbreekt ons aan vertrouwen in de politiek en aan gedeelde idealen. Terroristen en nationalisten hebben gemeen dat ze strijden voor bepaalde waarden in een gedepolitiseerde wereld, waarmee ze het karakter van de gewapende strijd radicaal veranderen.

We moeten inzien dat enkele van de meest gewelddadige terroristen uit onze eigen gelederen komen, aangetrokken als ze worden door het perspectief van een strijd die hun leven zin lijkt te geven.

Hoe het Westen het Kremlin een dienst bewijst

vertaling Marieke Steijvers

Het Rusland van Poetin vertoont maar al te bekende militair-patriottische en autoritaire trekjes. Het Kremlin keert zich af van het Westen om de eigen grip te verstevigen. Daarbij speelt het Westen Poetin in de kaart, omdat het kiest voor de gemakkelijke weg van vergoelijking en onderhandeling. Nu Rusland de verdragen schendt en Oekraïne binnenvalt, zou het Westen zich moeten vermannen en onder ogen zien dat hier oorlog wordt gevoerd.

Dat het Westen deelneemt aan het theater van het Kremlin, maakt de ontgoocheling van de Russische bevolking ten opzichte van het Westen alleen maar groter.

Dit essay is ook online te lezen. Lees het hier

Maskirovka: liminale oorlog in deze eeuw

vertaling Hein Groen en Gijs Went

De vrede van weleer hebben we ingeruild voor een liminale toestand, waarin permanente oorlogsdreiging ons veroordeelt tot een leven in onzekerheid. Dit brengt het gevaar mee dat we onszelf beschouwen als slachtoffers en daardoor gemakkelijker geneigd zijn tot instemming als politiek leiders besluiten bepaalde vrijheden op te schorten. We moeten geen principes verloochenen om terrorisme te overwinnen, maar ferme woorden schragen door ondubbelzinnige daden.

Het is belangrijk het hoofd koel te houden en te leren zonder illusies te leven. We moeten afstand doen van het geloof dat Kants ideaal van eeuwigdurende vrede ooit binnen ons bereik zal zijn.

Terug naar de Krim

vertaling Wil Boesten

De huidige crisis op de Krim is een symptoom van de verschuivende machtsstructuur binnen Europa. Duitsland bevindt zich op de breuklijn tussen het Oosten en het Westen en neemt dan ook een bepalende rol in binnen die interne Europese worsteling met een lange voorgeschiedenis.

Uiteindelijk gaat het om de kwestie van de hegemonie. Niet om politieke en al helemaal niet om militaire hegemonie, maar om de vraag wiens waarden mogen overheersen.

De prijs van vrijheid

vertaling Gerda Baardman

De tweede helft van de twintigste eeuw was er een van een opmerkelijke vrede en stabiliteit. De welvaart is gestegen en de wereld is veiliger, vrijer en democratischer geworden. Het Westen heeft hierin een belangrijke rol gespeeld. Om deze positieve tendens te behouden, is het van cruciaal belang dat westerse landen, met de VS voorop, zich actief blijven inzetten voor een veiligere en democratische wereld.

We kunnen het ons niet veroorloven de geschiedenis te herhalen met de nog verschrikkelijker wapens van deze eeuw.

De ironie van het onontbeerlijke land

vertaling Gertjan Wallinga

In de jaren negentig verweten de Europeanen de regering-Clinton arrogantie omdat ze de VS bestempelde als ‘het onontbeerlijke land’. Ironisch genoeg verwijten diezelfde Europeanen Obama nu dat hij nalaat in te grijpen in het Midden-Oosten. Die passieve houding is een gevolg van een buitenlandpolitiek die de kiezer wil behagen. Het past het nog altijd onontbeerlijke Amerika om verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van een stabiele wereldorde.

Hoezeer Amerika zich ook in zichzelf keert, de internationale gevaren zijn alleen maar toegenomen.

Een monument voor de gevallenen

vertaling Peter van Huizen

Met het vormen van natiestaten verzwakten de internationale banden en ontstond er een wankel machtsevenwicht. De les uit de twintigste eeuw met zijn twee wereldoorlogen is dat duurzame vrede onnatuurlijk is en bewerkstelligd moet worden. Daarvoor is een institutioneel kader noodzakelijk. We zouden het kader dat de Europese Unie ons biedt daarom moeten koesteren.

Zonder regels is er geen gemeenschap, en zonder een gemeenschap van staten leven we in een toestand van oorlog.

Gij zult niet doden

vertaling Barbara de Lange

In de premoderne beschavingen ging men ervan uit dat instabiliteit te wijten was aan de ziel, die met spirituele oefening in bedwang moest worden gehouden. In de moderne tijd is het de politiek die stabiliteit moet bewerkstelligen. De ‘eeuwige vrede’ die we met Kant nastreven, is een vrede tussen staten. Ondanks deze verschuiving zijn we ook in onze tijd nog altijd afhankelijk van de ziel: de ziel van hen die de macht hebben en besluiten niet te moorden.

Uiteindelijk vallen politici in twee categorieën uiteen: zij die aanvaarden dat moord nodig is om hun politieke doel te verwezenlijken en zij die dat niet doen.

Wie is echter, Poesjkin of Poetin?

vertaling Jan Willem Reitsma

Het herscheppend vermogen van literatuur schenkt ons een wereld die ons onze eigen wereld in een nieuw licht doet zien. Dat geldt voor de werken van Tolstoj en Yourcenar, bij wie schoonheid en transcendentie een onderliggende moraal prijsgeven. In onze nieuwe eeuw moeten we een brug slaan tussen cultuur, politiek en natuur.

Het leven is een surplus, een verlangen om meer te zijn dan we zijn, om ons op meerdere plaatsen tegelijk te bevinden, om verschillende mensen te zijn.

Dit essay is ook online te lezen. Lees het hier

Betrouwbare bondgenoten

vertaling Jabik Veenbaas

Voor het oplossen van internationale crisissituaties is ingrijpen door Amerika niet langer afdoende. Gemeenschappelijke belangen van landen zijn de beste garantie voor vrede, zoals de Chinees-Japanse betrekkingen laten zien.

Je kunt vrede het best bewaren door beter voorbereid te zijn op oorlog.

Ons universeel verlies

vertaling Jan Tazelaar

Radicale groeperingen zoals IS baseren hun ideeën op een scholastische islamistische traditie die ontstond door een enthousiaste acceptatie van westerse onderzoeksmethoden. Hiermee is ook de universele gedachte verloren gegaan. Het Westen moet zijn verantwoordelijkheid nemen om intellectuele leiders in de Arabische wereld te helpen het debat een andere kant op te sturen.

Wat het Westen te bieden had aan gesprekspartners in de Arabische wereld die de westerse waarden deelden, waren irrationele overdaad en overtrokken verwachtingen, gevolgd door abrupte teleurstelling en verwaarlozing.

Proportionaliteit en totale oorlog

vertaling Menno Grootveld

Proportionaliteit, gebaseerd op de wet van vergelding, en onderscheid, ‘wij’ versus ‘zij’, zijn de twee belangrijkste voorwaarden om gerechtvaardigd gedrag in een oorlog te reguleren. Zonder deze principes vervalt het taboe op de totale oorlog, het enige mechanisme dat ons tegen willekeur en terreur kan beschermen.

Soldaten zijn door hun gemeenschap aangewezen om voor David en Goliath te spelen. Het is de taak van soldaten om de lasten van de oorlog te dragen, opdat de gemeenschap de totale oorlog bespaard kan blijven.

Moreel leiderschap

Het uitoefenen van macht vraagt om een moreel kompas: wat is goed en wat is kwaad? Strijdkrachten worden ingezet om juist de grens tussen goed en kwaad te bewaren. Dit kan niet zonder moreel leiderschap en evenmin zonder een kritische levenshouding. Amerika kan de wereld pas echt weer verder helpen als de huidige generatie het gemeenschappelijk goed de grootste prioriteit geeft.

Macht corrumpeert altijd. Wie veel macht heeft, kan al te gemakkelijk gaan denken dat hij altijd gelijk heeft, of dat alles wat hij doet, altijd goed is.