Leermeesters -
Thomas Mann
Thomas Mann
Thomas Mann (1875-1955) was schrijver. Buddenbrooks, De Toverberg, Doktor Faustus: ze behoren tot de absolute top van de romankunst en tegelijk zijn ze slechts een topje van de ijsberg die het oeuvre van Thomas Mann is. Daarnaast schreef Mann verhalen als De dood in Venetië, en vele scherpe essays, brieven en lezingen.
Mann begon als conservatief denker maar maakte een ommekeer tot voorvechter van de democratie en tegenstander van het fascisme. Hij ontvluchtte het nazisme naar de Verenigde Staten, waar hij het geweten van Duitsland werd: ‘Waar ik ben, is Duitsland’.
Mann groeide uit tot het toonbeeld van het Europees humanisme en is vanaf het eerste uur een inspiratiebron voor het Nexus Instituut.
Thomas Mann en Nexus
Het werk van Thomas Mann inspireerde Rob Riemen in 1991 tot de oprichting van het tijdschrift Nexus. Hoe precies leest u in Nexus’ Genesis: het meeslepende verhaal over de oprichting van het Nexus Instituut.
‘Het is oktober 1921 en Thomas Mann hervat het schrijven van zijn De Toverberg waarin hij als zesenveertigjarige verteller van het verhaal moet kiezen wat Hans Castorp, trouwhartig zorgenkind des levens, zal leren. En in de mate dat zijn manuscript groeit, groeit ook zijn overtuiging dat het Europees humanisme het wezen van onze beschaving is en moet blijven.’
– Rob Riemen
De Toverberg
De Toverberg, de meesterlijke roman van Mann die verscheen in 1924 en nu waarschijnlijk geldt als zijn beroemdste werk, is op meerdere manieren en momenten inspirerend geweest voor Nexus.
Zo stond in 2019 het Nexus-symposium 2019 ‘The Magic Mountain Revisited’ in het teken van de ideeën en thema’s van de roman. In de tweede gespreksronde leefden jonge denkers, kunstenaars en activisten zich in in de positie van hoofdpersoon Hans Castorp.
Al te lang ontbreekt in de algemene partituur van de grote menselijke symfonie een gevoel voor detail, de belangrijke waarde van elke individuele stem. De Toverberg is ook een voorbeeld van het belang van de vele stemmen, van de meerstemmigheid van de natuur. Het is een berg van stemmen waar iedereen zijn eigen melodie zingt afhankelijk van zijn pad, van zijn wortels.
– Joan Magrané Figuera
Settembrini versus Naphta
In De Toverberg maakt Hans Castorp de discussie mee tussen de Italiaanse humanist Lodovico Settembrini en de jezuïet Leo Naphta. De strijd tussen beide heren is in feite een botsing van twee verschillende wereldbeelden, een intellectuele strijd waarbij beiden het beste in zichzelf omhoog proberen te halen, om Castorp te overtuigen.
Met die intellectuele strijd in gedachten, gingen Bernard-Henri Lévy en Aleksandr Dugin – als een hedendaagse Settembrini en een hedendaagse Naphta – met elkaar de discussie aan voor een bomvolle Nationale Opera in Amsterdam. Kijk hun boeiende discussie hier integraal terug.
De verantwoordelijkheid van de geest
In 1945 schreef Erich Kahler het essay Die Verantwortung des Geistes ter gelegenheid van de zeventigste verjaardag van zijn vriend Thomas Mann. In zijn essay analyseert Kahler de moderne maatschappij, en gaat in op de geestelijke mens en haar verhouding tot de massa. Lees de Nederlandse vertaling van Mark Wildschut online of in Nexus 23,‘De macht van het verleden’.
‘De gevaarlijke kloof die in de afgelopen eeuw is ontstaan tussen de avant-garde van het menselijk bewustzijn en de stroom van het volksleven, die de geest machteloos en gebeurtenissen stuurloos heeft gemaakt, die afstand kan alleen verkleind worden als de geestelijke mens zich zelf inzet, als hij zelf de brug vormt van de waarheid naar de werkelijkheid.’ – Erich Kahler
Thomas Mann in Nederland
Thomas Mann bracht meerdere bezoeken aan Nederland. Zo bracht hij drie zomers door in Noordwijk, waar hij bijvoorbeeld in 1939 werkte aan Lotte in Weimar. In 1947 hield Mann – als beroemde, Europese schrijver – in Amsterdam deze tv-toespraak over de wederopbouw van Europa.
Lees meer van Mann in de onderstaande Nexus-publicaties
Nexus 85
Nexus 85
Nexus 83
Nexus 83
Nexus 82
Nexus 82
Nexus 80
Nexus 80
Nexus 72
Nexus 72
Mijn tijd
Mijn tijd
Nexus 38
Nexus 38
Boekbesprekingen over Mann
Cultuur, Filosofie
De uitgewiste horizon
Literatuur