Biografie, Geschiedenis, Oorlog, Samenleving
Jan Brokken
Even weinig als van onze vaders
We vergissen ons in mensen, we vergissen ons in onze vaders, we vergissen ons in onze moeders, dus misschien vergissen we ons ook wel in de geschiedenis.
Essays
De komende tijd vullen we dit online archief, speciaal voor leden, met pareltjes uit uitverkochte Nexus-nummers. Als u zich inschrijft voor onze speciale nieuwsbrief, krijgt u, zodra er een nieuw essay te lezen is, een mailtje met een persoonlijke aanbeveling. Inschrijven kan hier. Nog geen lid? Bekijk hier de voordelen.
Nieuw: U kunt nu ook Engelstalige essays lezen in ons online archief. Ga daarvoor naar de Engelse kant van onze site. Hebt u toegang tot het Nederlandse archief, dan hebt u ook toegang tot de Engelse teksten.
Geschiedenis, Oorlog, Wetenschap
Ray Monk
Wittgenstein, Russell en Oppenheimer over oorlog en de atoombom
Van mijn drie biografische onderwerpen is J. Robert Oppenheimer degene van wie we het meest zouden kunnen leren over de gevaarlijke tijd waarin we leven. Hoe was het om iets te creëren dat zoveel afgrijzen heeft opgeroepen?
Cultuur, Politiek, Samenleving
Henk Smeijsters
Geen florerende democratie zonder democratisch ethos
Om te voorkomen dat populisten het oerinstinct bij burgers aanwakkeren dat het democratisch ethos ondermijnt, is nodig dat burgers zich hiertegen wapenen zodat het spel van de populist geen vat op hen krijgt.
Geschiedenis, Politiek, Samenleving
Antony Blinken (gratis toegankelijk)
Muren of bruggen
Er tekent zich in Amerika een duidelijke tweedeling af die ons uit elkaar drijft en die tot twee totaal verschillende visies op de toekomst leidt. Het is een kloof tussen een toekomst vol muren en een toekomst vol bruggen.
Politiek, Samenleving
Michael Ignatieff
Liberale politiek in het antropoceen
Onze grootste kunst maakt ons al een tijdje duidelijk dat ons een Götterdämmerung wacht als het menselijk vernuft voor de wagen van de hebzucht wordt gespannen en de grenzen van de natuur overschrijdt. Wat kan de politiek, dus collectief optreden in de breedste zin van het woord, doen om een ramp te voorkomen?
Politiek, Samenleving
Anton van Hooff
Lof der volksmacht
Er is veel te loven in de democratie. Maar waardoor overtreft democratie in het bijzonder ieder ander politiek bestel? Doordat zij principieel nooit af is. Zij is in staat om te leren van fouten en zichzelf te hervormen.
Biografie, Geschiedenis, Politiek
Aleksej Bogantsev
In Rusland moet je oud worden
Ik zag de Sovjet-Unie, in volledige overeenstemming met de officiële propaganda, als het vooruitstrevendste, vredelievendste en rechtvaardigste land ter wereld. Voordat ik inzicht kreeg in de ware inhoud en betekenis van de Sovjetperiode in de geschiedenis van Rusland, was ik vele decennia verder.
Cultuur, Oorlog, Politiek
Volodymyr Yermolenko
Oekraïne: oorlog, dood en een nieuw begin
Oekraïne is een land waar mensen laten zien dat ze tot het onmogelijke in staat zijn. Het is een land van het ondanks: het behield zijn identiteit ondanks eeuwenlange imperiale pogingen het te vermoorden en het zwijgen op te leggen. Het is een land dat de oude krijgersdeugden die aan de wieg van de Europese beschaving stonden weer tot leven wekt.
Biografie, Cultuur
Thomas Heij
Er is geen andere rijkdom dan het leven
Iets heeft volgens John Ruskin waarde als het voordeel oplevert voor het leven. Zo is ware rijkdom het bezit van waardevolle zaken door waardige personen.
Rob Riemen
Apocalypse Now: The Revelation of our Time
Ter introductie op de Nexus-conferentie 2025
Rob Riemen
De terugname van het Vrijheidsbeeld
Wanneer president Trump bij het ontwaken zijn favoriete tv-programma Fox & Friends aanzet, kan hij wat hij hoort en ziet niet geloven. De afgelopen nacht is het Vrijheidsbeeld van zijn sokkel in New York gehaald en overgevlogen naar Frankrijk waar het op een nieuwe sokkel is geplaatst in de haven van de Noord-Franse stad Duinkerke.
Cultuur, Literatuur
Mark Sarvas
Gefrankeerde vriendschappen
Ik heb een hele boekenkast gevuld met mijn collectie literaire briefwisselingen en ik heb me regelmatig afgevraagd waarom ik die zo aantrekkelijk vind. Volgens mij komt dat in elk geval deels door de kans om de ongeredigeerde kant te zien van auteurs die mij geïnspireerd hebben.
Cultuur, Kunst, Literatuur
Ágnes Heller
De menselijke ziel in al zijn stemmingen
Vertrouwdheid met de geschiedenis, de dichtkunst, de godsdienst, het wereldbeeld en zelfs de gewoontes van een tijdperk draagt bij tot begrip, niet zozeer van de vragen zelf, maar van de manier waarop ze door een bepaalde filosoof op een bepaald moment geformuleerd zijn.
Cultuur, Samenleving
Azza El-Kholy
Een permanente oefening in respect
Pas als we durven te twijfelen, dieper durven te graven en zelf durven na te denken, kunnen we een stap zetten in de richting van vooruitgang en respect voor menselijke waardigheid, in plaats van terug te keren naar de duisternis van godsdienstoorlogen en etnische en koloniale strijd.
Europa
Winston Churchill
Een ‘Verenigde Staten van Europa’
Ik moet u waarschuwen. Er rest wellicht weinig tijd. We kunnen even op adem komen. De kanonnen zwijgen. De strijd is stilgevallen; maar de gevaren zijn niet geweken. Als we de Verenigde Staten van Europa willen oprichten, moeten we nu beginnen.
Cultuur, Europa, Geloof, Samenleving, Wetenschap
Robert Cooper
Hoop en het strand van Dover
Was de toekomst voorheen altijd een kwestie van het geloof geweest, vanaf nu behoorde ze tot het domein van de hoop. En die hoop probeerde men in de Verlichting te verwezenlijken via de politiek. Dat is nog steeds zo.
Politiek, Samenleving
Hans Ulrich Jessurun d'Oliveira
Vivos voco, mortuos plango
Iemand die in de overzichtelijke naoorlogse tijd in Nederland leeft, is geen knip voor zijn neus waard is als hij zijn mond niet open durft te trekken als hij vindt dat de overheid zich dingen permitteert die niet deugen.
Cultuur, Filosofie, Humanisme
Alain Finkielkraut
De essentie is aan het verdwijnen
Het nieuwe idee van de gelijkheid is dat er niet langer zoiets als ‘de essentie’ bestaat. We leven op een platte wereld, waarin het onderwijs niet kan overleven. De Verlichting wordt door haar eigen karikatuur, haar eigen golem vernietigd.
Filosofie, Geschiedenis
Ingrid Rowland
Naar buiten, de grot uit
Zo’n vierentwintighonderd jaar geleden beschreef Plato in zijn dialoog De staat een fictieve rij gevangenen die in een grot zat vastgeketend. Ze waren zo aan hun omgeving gewend dat de flakkerende schaduwen op de wand van de grot net zo reëel leken als concrete voorwerpen en levende wezens.
Cultuur, Kunst
Marjoleine de Vos
Een krachtige liefde voor het leven
Uiteraard is er ook verdriet en ellende, maar we gaan die niet voor onszelf onoverkomelijk noemen en alles in grijstinten zien. Je moet vrolijk zijn. Je verheugen in wat er ook is.
Geschiedenis, Politiek, Samenleving
Edward Said
Terugblik op ‘Orientalism’
Het centrale argument in dit alles is dat, zoals Vico ons leert, de geschiedenis van de mensheid wordt gemaakt door mensen. En zoals de strijd om de heerschappij over grondgebied deel uitmaakt van die geschiedenis, geldt dat ook voor de strijd om historische en sociale betekenis. Elk tijdperk, elke samenleving schept zijn eigen ‘anderen’.
Samenleving, Wetenschap
Evgeny Morozov
‘Slim’ is het nieuwe ‘dom’: de gevaren van solutionisme
Wie er tegenwoordig naar streeft de wereld te veranderen, komt onherroepelijk in de verleiding de oplossing voor ieder voorkomend probleem te zoeken in méér technologie.
Cultuur, Filosofie, Samenleving
Theodore Dalrymple
Zin in problemen
Als alle mogelijke bronnen van transcendentale zingeving zijn afgesloten, hoeft het niemand al te zeer te verbazen dat materiële vooruitgang – waarvan ik het belang overigens niet wil bagatelliseren – niet gepaard gaat met de maatschappelijke weldaden die er ooit van werden verwacht.
Cultuur, Humanisme
Andrea Marcolongo
Brief aan een jonge humaniste
Dankzij de kunst van het leven, het lijden, het vallen, het genieten en het nadenken die de klassieken je met hun drieduizend jaar aan geschiedenis hebben bijgebracht, kun je de toekomst tegemoet treden met de moedige en heldere blik waarmee Odysseus de onbekende zee trotseerde en koers bleef houden richting Ithaka.